Bystrianska jaskyňa (Jaskinia Bystriańska)

Położenie i dojazd do jaskini

Jaskinia leży około 12 km na południe od główniej grani Nizkych Tatr, na północnych stokach Chodorového vrchu, na wysokości 565 m n.p.m. Parking i areał wejściowy znajdują się na obrzeżach miejscowości Bystrá, tuż przy drodze krajowej nr 72 łączącej region Liptov z miastem Brezno.
W pobliżu jaskini znajdują się trzy ośrodki narciarskie Tále (5 km), Chopok Juh (10 km) i Mýto pod Ďumbierom (2 km) oraz przebiega kolejna droga krajowa – nr 66.

Geomorfologia

Krasowe formy rzeźby terenu wykształciły się po obu stronach pasma Nizke Tatry. Wyróżnia się tu szereg rejonów krasowych, m.in. położony na północy Demänovský kras. Drugim niżnotatrzańskim obszarem krasowym, znajdujący się w paśmie Bystrianskeho podhoria jest Bystriansky kras. W jego granicach znajduje się jaskinia Bystrianska, która została uformowana w środkowo-triasowych wapieniach i dolomitach. Podziemne przestrzenie zostały wytworzone wzdłuż stromo nachylonych szczelin, wskutek erozyjnej działalności potoku Bystrianka. Najstarsze części jaskini znajdują się 70 metrów ponad współczesnym przepływem potoku. Wraz z obniżaniem się dna doliny, potok zaczął tworzyć kolejne piętra Bystrianskej jaskini – jej najmłodsza część oraz przepływający przez nią podziemny tok Bystrianki znajdują się 15-20 metrów poniżej trasy zwiedzania.

Wewnątrz jaskini znajdują się komory o charakterze zawaliskowym, np. Zrútený dóm czy Mostárenské sienne. Oprócz kalcytowych stalaktytów i stalagmitów, powszechnie występują draperie i kaskady przybierające kształt baldachimów. Ze względu na szczelinowy charakter korytarzy szata naciekowa występuje zazwyczaj po jego jednej stronie. W przepaści Peklo stwierdzono obecność nacieków aragonitowych. Jaskinia składa się z dwóch połączonych ze sobą części: Strarej i Novej jaskini. Ponad 500-metrowa trasa turystyczna przebiega tylko przez korytarze Novej jaskini.

Fauna i flora

W jaskini stwierdzono istnienie 13 gatunków nietoperzy, m.in. podkowca małego (Rhinolophus hipposideros), gacka brunatnego (Plecotus auritus), gacka szarego (Plecotus austriacus), a także przedstawicieli rodziny mroczkowatych – nocka wschodniego (Myotis blythii), nocka dużego (Myotis myotis) i inne.

Historia

Otwór wejściowy prowadzący do tzw. Starej jaskini od dawna znany był mieszkańcom wsi Bystrá. Pierwszego udokumentowanego wejścia do jaskini dokonali w 1923 roku J. Kovalčík i E. Laubert. Trzy lata później, do wnętrza jaskini przez prepasť Peklo dostali się E. i A. Hollmanovci oraz J. Kovalčík, którzy tym samym odkryli przejście prowadzące do Novej jaskini. Eksploracji tej części jaskini podjęli się grotołazi jaskyniarskej skupiny Karpatského turistyckého spolku (Stowarzyszenia Karpackiego) w Banskej Bystrici. Znajdujące się w pobliżu Zrúteného domu wejście odkryto dopiero w 1932 roku. Początkowo opiekę nad jaskinią sprawowało Družstvo bystrianskycj jaskýn (Stowarzyszenie Bystrianskich Jaskiń), które w latach 1939 – 40 przystosowywało jaskinię na potrzeby ruchu turystycznego (bez oświetlenia elektrycznego), a następnie przedsiębiorstwo Państwowe Turista. Pomimo udostępnienia jaskini dla turystów, jej podziemia wciąż były eksplorowane. W 1951 roku odkryto Sale Mostárenské, a 4 lata później J. Majko i J. Vytřísalová oraz ich współpracownicy odkryli połączenie między Starou a Novou jaskynou. Trasa turystyczna swój kształt przybrała dopiero w 1968 roku i od tego czasu nie została zmieniona. W Spodnej sieni partizánskej, od 1971 roku odbywają się seanse speleoterapeutyczne.

Speleoterapia

Speleoterapia jest to rodzaj klimatoterapii wzbogaconej bezpośrednim wpływem klimatu podziemnego na zdrowie i odporność człowieka. Leczenie polega na cyklicznych pobytach w podziemiach (jaskinie, kopalnie lub inne podziemia), które pełnią role naturalnych inhalatoriów. Historia współczesnej speleoterapii sięga lat pięćdziesiątych XX wieku. Współczesne zastosowanie tej terapii zapoczątkował w Niemczech dr Karl Hermann Spannagel, który zwrócił uwagę na poprawę samopoczucia mieszkańców ukrywających się w jaskini Klüterköhle podczas II wojny światowej. Opublikowanie wyników jego badań doprowadziło do powstania obiektów speloterapeutycznych na terenie środkowej Europy, a następnie utworzenia międzynarodowego społeczeństwa speleoterapeutycznego. Współcześnie na terenie Słowacji tego typu terapie organizowane są tylko w dwóch jaskiniach (Jasovská jaskyňa i Bystrianska jaskyňa). W Polsce do celów speleoterapii wykorzystuje się przestrzenie kopalni soli, np. w Bochni czy w Wieliczce.

Nie każda kopalnia czy jaskinia mogą być miejscem seansów speleoterpautycznych. Aby dany obiekt mógł stać się miejscem speloterapii, musi spełnić określone warunki klimatyczne, tj. posiadać utrzymującą się na stałym poziomie temperaturę i wilgotność powietrza oraz naturalną wentylację przestrzeni służących do speleoterapii, a ponadto powietrze musi być posiadać odpowiednio wysoką zawartość jonów ujemnych oraz cechować się brakiem zarazków, alergenów i miotyków (grzybów i pleśni).
Odpowiednio przeprowadzona speleoterapia może znacząco wpłynąć na poprawę ogólnego stanu zdrowia, złagodzić przebieg przewlekłych chorób (astmy oskrzelowej, przewlekłego zapalenia oskrzeli czy krztuśca), a nawet przyczynić się do zmniejszenia ilości przyjmowanych leków. Mechanizm działania speleoterapii wciąż jest przedmiotem badań, które mają na celu wykazać pozytywne działanie środowiska podziemnego na organizm ludzki i jej odporność.

Dojście do jaskini

Ze względu na bliskość parkingu (ok. 120 metrów) oraz łagodne podejście (przewyższenie 25 metrów), dojście do jaskini po asfaltowej drodze zajmie nam około 5 minut. Na parkingu rozpoczyna się żółty szlak prowadzący przez Bystranske podhoríe do miejscowości Valaská.

Zwiedzanie jaskini

Całkowita długość jaskini wynosi 3 531 metrów, z czego 580 metrów udostępniono dla zwiedzających. Jaskinię można zwiedzać od 2 stycznia do końca października. Należy pamiętać, że jaskinia nie funkcjonuje w poniedziałki.

Trasa zwiedzania

Trwające około 45 minut zwiedzanie rozpoczniemy przy jednym z dwóch otworów, znajdującym się kilkanaście metrów od kasy biletowej. Do jaskiniowych podziemi dostaniemy się przez wykuty w skale tunel, a następnie korytarz Vstupná chodba. Po dotarciu do rozwidlenia skręcamy na południe i po kilkunastu metrach docieramy do Klenotnicy. Sala swoją nazwę zawdzięcza bogactwu różnorodnej szaty naciekowej. W jej obrębie znajduje się największy w jaskini stalagmit zwany Veľká pagoda. Aby kontynuować zwiedzanie musimy zawrócić i skierować swoje kroki na północ. Kolejnym naszym przystankiem będzie Sieň baldachýnov. To właśnie tutaj, nad 20 metrową przepaścią , znajduje się symbol jaskini – Veľký baldachýn.

Przez Katakomby dostaniemy się na dno priepasti Peklo. Kilkanaście metrów ponad nad naszymi głowami znajduje się otwór przez który w 1926 roku dostali się odkrywcy jaskini. Na jednej ze ścian możemy zauważyć drabinkę, która ma symbolizować to wydarzenie. Następnym i zarazem ostatnim przystankiem będzie wizyta w Zruténym dómie, który powstał na skutek zawalenia się jaskiniowego stropu i ścian. Tuż za skałą na której umieszczono pamiątkową tablicę znajduje się korytarz prowadzący do Spodnej Partiánskej sieni,w której odbywają się seanse speleoterapeutyczne oraz Starej jaskyny. Na zewnątrz jaskini dostaniemy się przez drugi otwór wejściowy. Przed nim znajduje się miejsce do odpoczynku z wiatą oraz ławkami.

Ważne informacje

W niewielki budynku administracyjnym znajdują się kasy biletowe, sklepik z pamiątkami, mini bufet, zadaszone miejsce do odpoczynku i węzeł sanitarny. Przed otworem wejściowym znaleźć można pojedyncze tablice edukacyjne, na których znajdują się ciekawostki związane z Bystrianską jaskinią.

Najbliższe punkty gastronomiczne (restauracja, bar) znajdują się w pobliżu parkingu (penzion Bystrianka), a następnie w centrum Bystrej, Mýto pod Ďumbierom i mieście Brezno.

Ze względu na dość łagodny przebieg trasy turystycznej oraz brak wielu utrudnień w postaci np. schodów (podczas zwiedzania pokonamy zaledwie 26 stopni) jaskinia jako jedyna na Słowacji dostępna jest dla osób niepełnosprawnych.

Nasza Opinia

Ze względu na łagodne podejście oraz niewielką odległość między otworem wejściowym i parkingiem, mało wymagającą trasę turystyczną, jaskinię polecamy osobom chcącym rozpocząć swoją przygodę ze słowackimi jaskiniami, rodzinom z dziećmi, a także narciarzom szusującym na południowych stokach Niznych Tatr.

Jaskinia, znajdująca się niedaleko ośrodków narciarskich Chopok–Juh, Tále i Mýto pod Ďumbierom, otwarta jest w zimie (od 2.01). Wejścia odbywają się o godz. 9:30, 11:00, 12:30, 14:00. Pamiętajcie, że potrzeba przynajmniej 4 osób, by wejść do jaskini. Należy liczyć się z tym, że pierwsze oraz ostanie zwiedzanie nie zawsze się odbędzie!

Podczas pierwszych odwiedzin jaskini w styczniu 2019 roku, zdarzyło nam się, że wejście o godz .9:30 nie odbyło się z powodu zbyt małej liczby osób. Dopiero za drugim podejściem, w czerwcu 2020 roku udało się nam wejść do jaskini jako połowa dość kameralnej, bo 4 osobowej grupy. Z naszych obserwacji wynika, że w godzinach 10:00 – 14:00 jest o wiele większe zainteresowanie zwiedzaniem i w tym czasie grupy turystyczne liczyły nawet około 20 – 30 osób.

Bibliografia

• D. Kollár, Jaskyne. Prirodne Krásy Slovenska, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, 978-80-8136-000-8,
• P. Bella, Slovensko. Sprístupnené jaskyne, Liptovský Mikuláš, GRAFON, 80 -89130-08-9
• http://www.ssj.sk/sk
• https://www.speleoterapie.cz/pl/