Atrakcje Chočských vrchov (Gór Choczańskich)

Chočské vrchy (Góry Choczańskie)

Położenie

Chočské vyrchy (Góry Choczańskie) położone są na północy regionu Liptov i rozciągają się na długości ok. 20 kilometrów, pomiędzy Veľką Fatrą a Západnymi Tatrami. Dzięki swojemu położeniu stanowią naturalną granicę między regionami Liptov i Orava. Kilka kilometrów na południe mieści się zbiornik zaporowy Liptovská Mara.

Dojazd

Pasmo otoczone jest ze wszystkich stron drogami różnej kategorii. Od północy i zachodu przez drogę krajową 59/E77 (Przejście graniczne Chyżne-Trstená – Ružomberok – Banská Bystrica). We wschodniej części przez drogę wojewódzką 584 (Podbiel – Liptovský Mikuláš – Demänovská Dolina). Z kolei na południu biegną dobrze nam znane autostrada D1 i droga krajowa nr 18 oraz droga nr 2213 (Liptovská Sielnica – Bešeňova – Liptovská Teplá – Ružomberok). Jedyną drogą prowadzącą przez pasmo jest droga nr 2247-2216 (Vyšný Kubín – Osádka – Liptovská Teplá).

Chočské vrchy oddalone są (w linii prostej) około: 6 km od Bešeňovej (Beszeniowej), 12 km od Aquaparku Tatralandia i Ružomberoka, 13 km od Oravského hradu (Zamku Orawskiego), 16 km od Liptovského Mikuláša, 20 km od Zubereca i Múzeum oravskej dediny oraz 33 km od przejścia granicznego Chyżne-Trstená.

Ukształtowanie terenu

Cały masyw zbudowany jest z mezozoicznych skał osadowych, głównie z wapieni oraz dolomitów. Skały te są widoczne na powierzchni w postaci ścian, turni czy uskoków skalnych. Pomimo występowania licznych powierzchniowych form krasowych, tj. żeber, lejów, ponorów czy wywierzysk, nie rozwinęły się tutaj jaskinie o znacznej długości.

Chočské vrchy nie stanowią jednorodnego pasma górskiego, ale składają się z trzech mniejszych masywów: Choč (grupa Wielkiego Chocza), Sielnické vrchy (Sielnickie Wierchy) oraz Prosečné (Grupa Prosiecznego). Ich najwyższym szczytem jest mierzący 1608 m n.p.m. Veľký Choč (Wielki Chocz).

W kilku miejscowościach położonych u podnóża południowych stoków – Lúčky oraz Bešeňová można znaleźć źródła geotermalne oraz pola trawertynowe.

Co warto zobaczyć?

Archeoskanzen Havránok (Park Archeologiczny Havránok)

Archeoskanzen Havránok znajduje się na południowo-wschodnich stokach Úložiska (742 m n.p.m.), nad zachodnimi brzegami zbiornika Liptovská Mara, mniej więcej w połowie drogi między Ružomberokiem a Liptovským Mikulášem. Ze wzgórza roztacza się panoramiczny widok na Liptovską kotline, Liptovską Mare, Západné oraz Nízke Tatry.

Atrakcja nie posiada własnego parkingu, dlatego możemy zaparkować na poboczu, bezpośrednio przy ścieżce prowadzącej do skansenu lub na oddalonym o około 200 metrów parkovisku pri Kostolíku Panny Márie. Parkowanie samochodu w tych miejscach jest bezpłatne. Do miejsca, w którym rozpoczniemy naszą wycieczkę zaprowadzi nas odnoga drogi 2355, biegnąca z Bobrovníka. Podejście z parkingu do kas biletowych zajmuje około 10-15 minut.

Stan obecny

Havránok jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych kultury Puchowskiej (300 p.n.e. – 180 n.e.) oraz pierwszym, tego typu parkiem archeologicznym na Słowacji. Na jego terenie znajdziemy drewniane repliki budynków mieszkalnych, obronnych oraz religijnych pochodzących z okresu lateńskiego (wczesnej epoki żelaza, 400 p.n.e. do początku naszej ery) oraz późnego okresu rzymskiego.

Trasa zwiedzania biegnie od kasy biletowej oraz niewielkiego muzeum przez celtyckie zagrody z domami mieszkalnymi, dwie wstępne bramy, świątynie aż do drewnianej średniowiecznej warowni. Przez znaczną części trasa pokrywa się z przebiegiem czerwonego szlaku łączącego Liptovské Vlachy z Liptovským hradem. Poszczególne elementy ekspozycji rozmieszczone są na różnych wysokościach w kilku miejscach na wzgórzu, dlatego na zwiedzanie warto zabrać ze sobą wygodne buty. Zwiedzanie całego stanowiska zajmie nam około 1 godziny.

Kostol Panny Márie (Dzwonnica kościoła Marii Panny) i Liptovská Mara

Kilkadziesiąt metrów poniżej dawnej osady celtyckiej, nad brzegiem Liptovskej Mary znajdują się pozostałośći oraz dzwonnica Kostola Panny Márie (kościoła Marii Panny). Jest to dobry punkt widokowy na zalew oraz otaczające go pasma Západných i Nízkych Tatr.

Drugi co do wielkości i objętości słowacki zbiorniki zaporowym powstał w latach 1965–1975 na rzece Váh. Zbiornik rozciąga się na długości ok. 10 km pomiędzy Liptovským Mikulášem a Bobrovníkem. Podczas jego budowy częściowo lub całkowicie zalano szereg liptowskich wsi, a ich mieszkańców wysiedlono. Część zabytkowych budynków gospodarczych, mieszkalnych oraz kościół Panny Márie przeniesiono do Múzeum Liptovskej Dediny w Pribilinie, a drewniany ewangelicki kościół z Paludzy rozebrano i ponownie zrekonstruowano we wsi Svätý Kríž

W pobliżu Liptovských Vlachów i Bešeňovej funkcjonuje zapora z elektrownią wodną. Zbiornik wykorzystywany jest również do celów rekreacyjnych. Na jego brzegami mieszczą się plaże, przystanie wodne, pola kempingowe oraz popularny Aquapark Tatralandia.

Gotický Kostol svätej Anny (Ruiny gotyckiego kościoła św. Anny)

W niewielkiej osadzie Liptovská Anna położonej u wylotu Svätoanenskej doliny, 500 metrów poniżej szczytu Pravnáč (1206 m n.p.m.), kryją się ruiny gotyckiego kostola sv. Anny.

Do osady oraz ruin kościoła zaprowadzi nas droga 2353 (Liptovska Anna-Bobrovník). Samochód możemy zostawić bezpośrednio pod kościołem (niewiele miejsca do zaparkowania) lub w centrum osady (przejście ok. 400 metrów). W pobliżu kościoła znajduje się lokalny cmentarz, a także przebiega zielony szlak (Liptovská Anna-Pravnáč-Dolina Borovianky rázcestie).

Historia

Kościół zbudowano pomiędzy 1260 a 1300 rokiem, ale przypuszcza się, że mógł on powstać nieco wcześniej. Świadczyć o tym może zachowana w jednej ze ścian późnoromańska kamienna chrzcielnica. Wczesnogotycka świątynia uznawana jest za najstarszy kościół w obrębie Liptova. Początkowo ta niewielka budowla składająca się z prostokątnej nawy oraz kwadratowego prezbiterium poświęcona była Wszystkim Świętym. Dopiero z czasem zmieniono jej wezwanie na sv. Annę (patronkę małżeństw, matek, wdów oraz górników).

Na przełomie XV i XVI wieku kościół przeszedł późnogotycką przebudowę, której zawdzięcza swój unikalny układ (szerokość nawy wraz z prezbiterium jest większa niż ich długość). Prawdopodobnie ze względu na brak miejsca na osi wschód-zachód kościół rozbudowano w kierunku południowym, przez co stał się szerszy niż dłuższy, co było poniekąd sprzeczne z obowiązującymi normami architektonicznymi. Ponadto podwyższono mury obronne oraz wykuto nowe portale w południowej oraz zachodniej nawie. Wnętrze kościoła doświetlały dwa ostrołukowe okna.

W czasie reformacji, przez ponad 150 lat kościół był świątynią ewangelicką. W latach 70. XX wieku przeprowadzono badania archeologiczne, które niestety nie pomogły w ustaleniu dokładnej daty powstania kościoła. Po pożarach z 1779 oraz 1805 roku kościół został opuszczony i zaczął popadać w ruinę. Dopiero w 2011 roku, dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury Republiki Słowackiej, rozpoczęto jego renowację. Odrestaurowano zachodni portal oraz drewnianą dzwonnice, ustabilizowano północną i zachodnią ścianę korpusu nawowego, a także zrekonstruowano północną ścianę prezbiterium z portalem prowadzącym do zakrystii. We wnętrzu kościoła umieszczono kopie chrzcielnicy, tabernakulum oraz symboliczny ołtarz z reprodukcjami malowideł ołtarzowych.

Stan obecny

W ostatnich latach teren dawnej świątyni przeszedł rekonstrukcję, dzięki której został przekształcony w małe muzeum na wolnym powietrzu. Oprócz odrestaurowanej nawy głównej, drewnianej dzwonnicy i murów obronnych, możemy zobaczyć kopię chrzcielnicy oraz symboliczny ołtarz. Po dziś dzień zachowały się dwa półkoliste portale, dekoracyjna ościeżnica północnego portalu oraz późnoromańska chrzcielnica (w południowej ścianie nawy głównej). Zwiedzanie ruin jest bezpłatne oraz powszechnie dostępne.

Kvačianska dolina (Dolina Kwaczańska)

We wschodniej części pasma pomiędzy stokami Čiernej hory (1094 m n.p.m.) a Ostrým vrchem (1128 m n.p.m.) znajdziemy jeden z krasowych wąwozów – Kvačianską doline. Dolina rozciąga się z północy na południe, pomiędzy osadami Kvačany, Veľké Borové oraz Huty, w których możemy rozpocząć jej zwiedzanie. Do Veľkého Borového oraz Hut dojedziemy drogą 2347, natomiast do Kvačan dostaniemy się drogą 2350.

Największą atrakcją Kvačianskej doliny jest zespół XIX i XX-wiecznych wodnych młynów Oblazy. Obecnie odrestaurowany Dolný mlyn pełni funkcje muzealne. Zwiedzający mogą zobaczyć wciąż funkcjonujące różne rodzaje kół wodnych, drewniane kanały oraz pomieszczenia dawnego tartaku. Po obu stronach potoku Kvačianka znajdują się miejsca do odpoczynku, który urozmaicą nam ciekawskie kozy oraz inni mieszkańcy młynów.

Do innych atrakcji doliny należą punkt widokowy Malý Roháč oraz liczne wodospady, znajdujące się głównie w dolinie Borovianki.

Nasza opinia

Przedstawione w artykule miejsca polecamy wszystkim, którzy chcą rozpocząć swoją przygodę ze słowackimi górami i Chočským vrchami, a także wszystkim miłośnikom historii i archeologii. To niewielkie pasmo warto odwiedzić przy okazji pobytu w Aquaparkach Bešeňová (6 km) i Tatralandia (12 km), Západných i Nizkych Tatrach czy w Demänovských jaskiniach (20 km).

Innymi miejscami, które warto zobaczyć są Lúčanský vodopád oraz kościół artykularny we wsi Leštiny. O obu tych miejscach przeczytacie w naszych wcześniejszych artykułach: 5 Miejsc na Liptowie, które warto odwiedzić w zimie oraz Kościoły Artykularne północnej Słowacji.

Bibliografia

• Kollár D., Liptov – turistický sprievodca, wyd. 1, Bratislava, Dajama, 2021
• Jędrzejewski D., Słowacja. Góry dla niecierpliwych, Warszawa, Burda Publishing Polska, 2015
• Liptovské múzeum
• Visit Liptov
• Apsida.sk

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w październiku 2019, sierpniu 2020 oraz wrześniu 2022 roku.