Tatry są górami fałdowymi wypiętrzonymi w trakcie orogenezy alpejskiej – w ostatnim okresie fałdowań górotwórczych. Ich rzeźba posiada cechy typowej rzeźby alpejskiej, utworzonej pod wpływem erozji rzecznej oraz akumulacyjnej działalności plejstoceńskich lodowców górskich. Przyjmuje się, że ostatnie lodowce ustąpiły z obszaru Tatr około 8-5 tys. lat temu.
Erozyjna działalność lodowców bardzo dobrze zapisała się w U-kształtnych profilach dolin (np. Mengusovská dolina, Mlynická dolina), cyrkach, kotłach i misach lodowcowych (np. Zamrznutý kotol, Štrbský kotol, Mlynický kotol), dolinach zawieszonych (np. Malá Zmrzlá dolina, Veľká Zmrzlá dolina) oraz ciągach moren końcowych, bocznych i dennych (np. Trigan w pobliżu Štrbského plesa). Wszystkie te pozostałości działalności lodowców możemy zaobserwować wędrując po tatrzańskich dolinach.
Największy i najdłuższy lodowiec znajdował się w Bielovodskej dolinie. Mierzył on ponad 15 km długości, a jego grubość dochodziła do 300 – 400 metrów. Na obszarze Vysokých Tatr znajduje się 35 dolin, a najdłuższą z nich jest długa na 10 kilometrów Bielovodská dolina.
Większość dolin położonych po Słowackiej stronie Tatr zaliczana jest do tzw. dolin walnych, czyli biegnących od grani głównej aż do podnóża gór. Wśród nich można wymienić m.in. Javorovą doline, Studeną doline (Malą i Veľką Studeną doline) oraz Velicką dolinę. Długość dolin walnych oscyluje w granicach od 4 do 10 km.
Obecnie wysokogórskie doliny są celem wielu wypraw i wycieczek, dlatego w poniższym artykule chcielibyśmy przedstawić wam trzy tatrzańskie doliny oraz ich odnogi, od których warto rozpocząć swoją przygodę z Wysokimi Tatrami.
Dolina Bielej vody kežmarskej (Dolina Kieżmarska)
Dolina Bielej vody kežmarskej rozciąga się we wschodniej części Tatr, od ujścia przy Ceste slobody (915 m n.p.m.) aż do Kopského sedla (1750 m n.p.m.). Mierząca ponad 8 km długości dolina, rozgraniczająca Vysoké i Belianske Tatry, nazwę zawdzięcza przepływającemu strumieniowi Kežmarská Biela voda.
Przez dolinę przebiega kilka szlaków: Tatranská magistrála (Sedlo pod Svišťovkou – Veľké Biele pleso), żółty (Kežmarská Biela voda – Jahňací štít), niebieski (Tatranské Matliare – Kopské sedlo – Tatranská Javorina), zielony (Tatranská Kotlina – Veľké Biele pleso) oraz żółty (Čierna voda – Chata Plesnivec).
W skład doliny wchodzą: Dolina Zeleného plesa, Dolina Bielych plies (Dolina Białych Stawów), Dolina siedmich prameňov (Dolina Siedmiu Źródeł) oraz Predné Meďodoly (Dolina Przednich Koperszadów). Najpopularniejszym i najchętniej odwiedzanym odgałęzieniem jest Dolina Zeleného Plesa (Dolina Zielona Kieżmarska).
Dolina Zeleného Plesa (Dolina Zielona Kieżmarska)
Zbudowana głównie z granitów dolina Zeleného Plesa położona jest u podnóża północno-wschodnich stoków Lomnického štítu. W jej obrębie znajduje się Zelené pleso. Z jeziora wypływa Zelený potok, który po połączeniu z Bielym potokiem tworzy Kežmarską Bielą vode. W jego pobliżu znajdują się jeszcze dwa mniejsze jeziorka – Čierne pleso Kežmarské oraz Malé Čierne pleso.
Nad jeziorem wznosi się północna ściana masywu Malého Kežmarského štítu. Ściana mierzy 900 metrów wysokości i uważana jest za najwyższą w całych Tatrach. Chata pri Zelenom plese jest dobrym miejscem wypadowym na mierzący 2229 m n.p.m. Jahňací štít, który jest najdalej na północny-wschód wysuniętym szczytem głównej grani Vysokých Tatr oraz jednym z siedmiu szczytów udostępnionych dla turystyki pieszej.
Zelené pleso jest z trzech stron otoczone przez szczyty, których wysokość przekracza 2000 m n.p.m. – Veľká Svišťovka, Kežmarský štít, Lomnický štít, Pyšný štít, Baranie rohy, Kolový štít i Jahňací štít oraz liczne wiszące doliny, niedostępne dla ruchu turystycznego.
Egidova chata, czyli pierwsza chata w tej części Tatr, powstała w 1876 roku. W 1880 roku schronisko przeniesiono z doliny Predné Koperšády nad Zelené pleso. Otwarcie nowo wybudowanej Fridrichovej chaty nastąpiło latem 1897 roku. W latach 20. XX wieku schronisko dotknęły dwa pożary, po których przeprowadzono rozbudowę chaty. Od tego momentu schronisko dysponuje ponad 50 miejscami noclegowymi.
Kolejne rozbudowy miały miejsce w latach 1934 i 1945. Po II wojnie światowej schronisko było prowadzone przez wybitnych sportowców i taterników m.in. Michala Šoltýsa (mistrza w narciarstwie zjazdowym). Od 1992 roku schronisko nosi nazwę Chata pri Zelenom plese.
Prawdopodobnie w pobliżu Zeleného plesa zakończyła się pierwsza udokumentowana wyprawa w Vysoké Tatry. Tego historycznego czynu dokonała w 1565 roku Beata Łaska z Kościeleckich – pani na Kežmarským hradzie. Po trwającej trzy dni wyprawie Beata powróciła do zamku. Niestety za swoje nieposłuszeństwo Beata na wiele lat została zamknięta w zamkowej wieży, z której mogła patrzeć na swoje ukochane Tatry.
Nad Zelené pleso możemy dotrzeć żółtym szlakiem z przystanku autobusowego Kežmarská Biela voda (3h 10 min; 7,7 km), czerwonym szlakiem (Tatranská magistrála) ze Skalnatého plesa (2h 5 min; 5,4 km) lub zielonym i czerwonym szlakiem z Tatranskej Kotliny (4h 20 min; 11,7 km).
Przybywający na wysokość 1551 m n.p.m. będą mogli odpocząć oraz zjeść ciepły posiłek w Chacie pri Zelenom plese.
Studená dolina
Pomiędzy masywem Lomnicy i Slavkovského štítu, kilkaset merów powyżej Starého Smokovca mieści się ujście Studenej doliny. W jej obrębie położonych jest aż 5 schronisk oraz krzyżuje się wiele szlaków turystycznych, w tym popularna Tatranská magistrála. Do największych atrakcji doliny należą Vodopády Studeného potoka oraz Obrovský vodopád.
Jej zwiedzanie już od ponad 115 lat ułatwia Pozemná lanová dráha (kolejka naziemna) Starý Smokovec – Hrebienok . Początki turystyki w tej części Tatr sięgają XVIII wieku i wiążą się z poszukiwaniem skarbów oraz drogocennych kruszców.
Mniej więcej na wysokości 1300 – 1400 m n.p.m. dolina rozdziela się na Malą i Veľką Studeną dolinę.
Veľká Studená dolina (Dolina Staroleśna)
Veľká Studená dolina przez Prostredný hrebeň (Zimnowodzka Grań) sąsiaduje z Malą Studeną doliną, ale jest od niej znacznie dłuższa. W obrębie doliny znajduje się największe nagromadzenia stałych i okresowych jezior. Naliczono ich aż 27. Największym z nich jest Ľadové pleso, położone u podnóża Rovenkovej vežy na wysokości 2061 m n.p.m.
Przez dolinę przebiega niebieski szlak, biegnący z Tatranskej Lomnicy przez Zbojnicką chate i Prielom (Rohatka) aż do Lysej Poľany (10h 30 min; 28 km). Około 100 metrów od chaty znajduje się zakończenie biegnącego przez Priečne sedlo (Czerwona Ławka), jednokierunkowego żółtego szlaku.
Na wysokości 1960 m n.p.m. znajduje się jedyne schronisko w dolinie, czyli Zbojnícka chata. Od połowy XIX wieku rosło zainteresowanie doliną, co w konsekwencji doprowadziło pod do powstania pierwszego chodnika turystycznego oraz budowy pierwszego schroniska (początek XX wieku).
Obecny wygląd chata otrzymała dopiero w 1983 roku. Niestety, w czerwcu 1998 roku na skutek pożaru schronisko zostało zniszczone. Jego odbudowa trwała blisko 3 lata. W tym czasie funkcjonował prowizoryczny bufet i punkt obsługi turystów. Obecnie chata otwarta jest przez cały rok i zapewnia zakwaterowanie dla 16 osób w pokoju wieloosobowym. W chacie znajduje się restauracja serwująca potrawy kuchni słowackiej, przygotowywane z produktów dostarczanych przez nosičov.
Malá Studená dolina (Dolina Małej Zimnej Wody)
Malá Studená dolina położona jest w południowo-wschodniej części Vysokých Tatr i mierzy zaledwie 4 km długości. Malą Studeną doline otaczają masywy Ľadového štítu, Lomnického štítu oraz Prostredný hrebeň (Zimnowodzka Grań), który oddziela ją od Veľkej Studenej doliny. W jej górnej części znajduje się kotlina Piatich Spišských plies oraz Dolina pod Sedielkom.
W obrębie doliny funkcjonują dwa schroniska. Pierwsze z nich – chata Zamkovského, wybudowano na wysokości 1475 m n.p.m. u ujścia Malej Studenej doliny. Drugie zaś – Téryho chata, położone jest na wysokości 2015 m n.p.m. w obrębie kotliny Piatich Spišských plies (doliny Pięciu Stawów Spiskich).
Powstała w 1899 roku Téryho chata jest najwyżej położonym tatrzańskim schroniskiem otwartym przez cały rok. Wyżej położona jest jedynie Chata pod Rysmi, ale ona jest dostępna tylko w sezonie letnim, tj. od 15 czerwca do 31 października. Tak jak większość tatrzańskich schronisk, tak i te zaopatrywane jest przez nosičov.
Do doliny oraz Téryho chaty dotrzemy czerwonym i zielonym szlakiem z Hrebienoka (3h; 6,6 km) lub z Skalnatého plesa (2h 45 min; 6,5 km) oraz zielonym szlakiem ze Starého Smokovca (3h 35 min; 8,8 km).
Przez dolinę przebiega zielony szlak, łączący Starý Smokovec z Tatranską Javoriną (10h, 22 km). Szlak zaczyna się przy stacji Tatranskej elektrickej železnicy w Starým Smokovcu i biegnie przez Hrebienok, Bilikovą chatę, Vodopády Studeného potoka, chate Zamkovského, Téryho chate, Sedielko (Lodową Przełęcz, 2376 m n.p.m.) oraz Javorovą dolinę.
Ponadto, przy Téryho chacie rozpoczyna się jednokierunkowy żółty szlak biegnący przez Priečne sedlo (Czerwona Ławka, 2352 m n.p.m.) do Zbojnickej chaty. Wyprawę na Priečne sedlo oraz Sedielko polecamy tylko turystom z dużym doświadczeniem i górskim obyciem.
Mengusovská dolina (Dolina Mięguszowiecka)
Mierząca 7,5 km długości dolina rozgałęzia się na cztery mniejsze odnogi: Zlomiskovą dolinę (Dolina Złomisk), Žabią dolinę mengusovską (Dolina Żabia Mięguszowiecka), Hincovą kotlinę oraz Satanią dolinkę (Dolinka Szatania). Jej ujście znajduje się w pobliżu najwyżej położonej słowackiej osady – Štrbského Plesa. Na obszarze doliny występują liczne stawy pochodzenia lodowcowego, m.in. Veľké Hincove Pleso (Wielki Hincowy Staw), Žabie plesá Mengusovské (Żabie Stawy), Dračie pleso, Ľadové pleso mengusovské oraz Popradské pleso.
W obrębie Hincovej doliny położone jest najgłębsze i zarazem największe jezioro na Słowacji – Veľké Hincove Pleso. Tafla jeziora przez blisko 270 dni w roku jest skuta lodem. Z jeziora wypływa Hincov potok, który wraz z potokiem Krupá tworzy rzekę Poprad. Nad jeziorem wznosi się Kôprovský štít, Mengusovské štíty oraz Mengusovské sedlo (Mięguszowiecka Przełęcz pod Chłopkiem).
Przez Žabią dolinę mengusovską przebiega czerwony szlak turystyczny. Jego trasa prowadzi od rázcestie Nad Žabím potokom, przez Kotline Žabích plies i chate pod Rysmi, na szczyt Rysów. Pozostałe dwie doliny – Zlomísk oraz Satania pozostają niedostępne dla ruchu turystycznego.
Na wysokości 1494 m n.p.m. leży Popradské pleso, które jest celem wielu tatrzańskich wycieczek. Nad jego brzegami położone są dwa schroniska: Majláthova chata oraz Horský hotel Popradské pleso (Górski Hotel Popradzki Staw).
Historia pierwszego z nich sięga lat 80. XIX wieku. Przez blisko 80 lat Majláthova chata, zwana również Popradską chatą, na zmianę była niszczona przez pożary i odbudowywana. Jej historia mogła się skończyć już w latach 60. XX wieku, ale w 2006 roku rozpoczęto starania mające na celu odbudowanie schroniska. Wzorowana na schronisku Christiana Hohenlohe z 1899 roku chata została otwarta w 2011 roku. Obecnie do dyspozycji gości są 4 pokoje, mogące pomieścić łącznie 15 osób. Na parterze mieści się bufet oraz taras letni dla 200 osób.
Drugi z nich – Horský hotel Popradské pleso powstał w 1964 roku i miał zastąpić Majláthovą chatę. Ostatnio hotel przeszedł modernizacje. Oprócz bazy noclegowej dla 180 gości (dostępne są pokoje o standardzie turystycznym oraz hotelowym) na terenie obiektu znajduje się restauracja, sauna fińska, jacuzzi, balia lodowa, wypożyczalnia sprzętu wspinaczkowego oraz taras. Ponadto, istnieje możliwość organizacji wyjazdów integracyjnych dla firm oraz ślubów i przyjęć weselnych.
Do doliny możemy dotrzeć na trzy sposoby: ze Štrbského Plesa (1h 20 min; 4,2 km), z przystanku kolejki elektrycznej Popradské Pleso (1h 35 min; 4,2 km) oraz Sliezskeho domu (4h 45 min; 10 km).
Przez dolinę przebiegają szlaki: Tatranská magistrala (Štrbské Pleso – Popradské pleso – Sedlo pod Ostrvou – Sliezsky dom), żółty (Popradská polana – Symbolicky Cintorin – Horský hotel Popradské pleso), zielony (Horský hotel Popradské pleso – Trigan, zimowa droga prowadząca nad Popradské pleso) oraz niebieski (Popradské Pleso, zastavka – Rázcestie nad Popradským plesom – Vyšné Kôprovské sedlo – Kôprová dolina).
W dolinie znajdują się dwa z siedmiu szczytów, na które poprowadzono szlaki turystyczne – Rysy oraz Kôprovský štít. Na oba szczyty zaprowadzą nas czerwone szlaki.
Nasza opinia
Początkowe odcinki Mengusovskej i Studenej doliny (odcinek do Popradského plesa oraz do Rainerovej chaty) polecamy wszystkim osobom, które chcą rozpocząć swoją przygodę z Tatrami.
Pamiętamy, że im bardziej będziemy zagłębiać w doliny, tym warunki mogą stawać się coraz trudniejsze (ukształtowanie terenu, różnica wysokości, długość szlaków), dlatego zaplanujmy trasy pod nasze aktualne możliwości.
Ze względu na dość męczące podejście, przewyższenie terenu sięgające ponad 600 metrów oraz obecność łańcuchów wyprawę Veľką Studeną dolinę polecamy osobom z dobrą kondycją oraz górskim obyciem. Co prawda Malá Studená dolina jest krótsza, ale bardziej wymagająca. Podczas wyprawy do Téryho chaty napotkamy na rygiel skalny (jego przewyższenie sięga ponad 300 metrów na odcinku zaledwie 1,5 km), po którym wspina się miejscami wysłużony i dość stromy zielony szlak.
Nad Zelené pleso (idąc od przystanku autobusowego Kežmarská Biela voda) mogą dotrzeć turyści o każdym stopniu górskiego obycia, nawet rodziny z małymi dziećmi. Pamiętajmy jednak, że jest to dość długa wycieczka, ponieważ liczące prawie 8 km długości przejście żółtym szlakiem zajmuje ponad 3 godziny (dla porównania przejście z Palenicy Białczańskiej do schroniska nad Morskim Okiem zajmuje ok. 2h 25 min, a długość trasy wynosi 7,7 km).
Alternatywą jest dojście czerwonym szlakiem ze Skalnatého plesa. Ze względu na dość żmudne zejście (ok. 530 m), stan techniczny szlaku oraz obecność łańcuchów taką opcję polecamy osobom z dobrą kondycją oraz górskim doświadczeniem.
Również górne części Mengusovskej doliny – Hincovą i Žabią dolinę mengusovską polecamy już wprawionym turystom.
Bibliografia
- Lacika J., Tatry – przewodnik turystyczny, wyd. 1, Bratysława, Dajama, 1999
- Lacika J., Vysoké Tatry, wyd.3, Bratysława, Dajama, 2020
- Kucharík J., Tatry – turistický sprievodca, Dajama, 2019
- Nasze poprzednie artykuły: Wyprawa na szczyt Veľká Svišťovka i do doliny Zeleného plesa, Wyprawa Veľką Studeną doliną do Zbojníckej chaty, Vodopády Studeného potoka, Wyprawa nad Veľké Hincovo pleso, Popradské pleso (Popradzki Staw)
- Oficjalne strony schronisk: Chata pri Zelenom plese, Téryho chata, Zbojnícka chata, Horský hotel Popradské pleso
- Strona mapa-turystyczna.pl
Napisz komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.