Atrakcje parku narodowego Slovenský kras – część I

Slovenský kras (Słowacki Kras)

Slovenský kras jest to jeden z największych środkowoeuropejskich obszarów krasowych (ponad 36 tys. ha). Krainę tworzy siedem niezależnych, wapiennych płaskowyżów: Koniarsky, Plešivský, Silický, Horný vrch, Dolný vrch, Zádielsky i Jasovský.

Poszczególne płaskowyże rozdzielają głębokie doliny oraz tiesňavy (rodzaj głębokiego wąwozu lub kanionu). Wysokość poszczególnych płaskowyżów waha się od 400 do 900 m n.p.m., a najwyższym punktem obszaru jest Matesova skala (925 m n.p.m.).

Jak sama nazwa wskazuje obszar charakteryzuje się występowaniem licznych form krasowych. Na jego powierzchni uformowały się škrapy (żłobki krasowe), polje, úvaly (uwały), leje krasowe, vyvieračky (wywierzyska) oraz ponory.

Národný park Slovenský kras (Park Narodowy Kras Słowacki)

Ze względu na niezwykły charakter krainy Slovenský kras objęto ochroną i w 1973 roku ustanowiono obszarem chronionego krajobrazu. Cztery lata później, w ramach programu Człowiek i Biosfera wpisaną go na listę Światowych Rezerwatów Biosfery UNESCO. Był to pierwszy słowacki obszar wpisany na listę.

Pomimo ustanowienia tak wysokich form ochrony międzynarodowej słowacka część obszaru uzyskała status parku narodowego dopiero w 2002 roku. Wraz z Národným parkiem Veľká Fatra jest najmłodszym parkiem narodowym na Słowacji.

Jasovská planina

Jasovská planina jest to najdalej wysunięty na wschód płaskowyż parku narodowego. Charakteryzuje się on dużym zalesieniem oraz mniejszą ilością zjawisk krasowych. W jej obrębie mieści się najgłębsza przepaść Slovenského krasu – jaskyňa Skalistý potok (-289 m). Z trzech stron planina otoczona jest przez rzekę Bodvę, która oddziela ją od Košickej rovininy i Volovských vrchov. Na zachodzie, przez Hájską dolinę płaskowyż sąsiaduje z Zádielską planiną.

Jasovská jaskyňa

Jaskinia położona we wsi Jasov, w północno-wschodniej części Jasovskej planiny oraz całego parku narodowego. Jaskinia powstała na pięciu poziomach, na skutek podziemnej działalności rzeki Bodvy w środkowotriasowych wapieniach. Wnętrze odkrytej w XII wieku jaskini zdobią pagodowe stalagmity, kolumny naciekowe, kalcytowe wodospady, tarcze, bębny oraz stalaktyty rurkowe, a także historyczne napisy (najstarszy z nich pochodzi z 1452 roku).

Całkowita długość podziemnych korytarzy wynosi 2811 m, z czego 720 m udostępniono dla zwiedzających. W pobliżu jaskini przebiegają dwie drogi wojewódzkie (nr 550 i nr 548). Jest to jedna z najprzystępniejszych słowackich jaskiń. Bezpłatny parking oddalony jest od areału wejściowego zaledwie o 100 metrów.

Zádielska planina

Jeden z najmniejszych płaskowyżów położony jest w pobliżu miasteczka Turňa nad Bodvou, pomiędzy dwiema skalistymi dolinami. Zachodnie ściany opadają do Zádielskiej doliny, wschodnie zaś do Hájskej doliny. Zádielska planina posiada dobrze rozwiniętą sieć szlaków turystycznych, które prowadzą zarówno przez głębokie wąwozy, jak i najwyższe partie płaskowyżu. Najbardziej wysuniętym na południe punktem płaskowyżu jest Turniansky hradný vrch, na którym wznoszą się ruiny Turnianskeho hradu.

Turniansky hrad

Turniansky hrad góruje nad miasteczkiem Turňa nad Bodvou, zaledwie 5 km od granicy węgierskiej. U stóp zamkowego wzniesienia przebiega droga krajowa nr 16, łącząca Košice z Lučencem. Do zamku dostaniemy się niebieskim lub żółtym szlakiem z miasteczka Turňa nad Bodvou, żółtym szlakiem z Háju lub polnymi ścieżkami z parkingu przy Reštaurácji pod Hradom.

W średniowieczu zamek stanowił centrum administracyjne Turnianskej župy. Początki zamku sięgają I połowy XIII wieku, a jego pierwszymi właścicielami był ród Turianskych (węg. Tornayovci), który dostał go w nagrodę za obronę kraju podczas najazdów tatarskich. Zamek przez ponad cztery wieki istnienia na zmianę stawał się własnością prywatną (m.in. rodu Bebekov, Zápolskych) oraz królewską. W XVII wieku zamku nie ominęło powstanie Thókólyego. Pomimo, że pod koniec walk zamek został zniszczony, funkcjonował aż do XIX wieku. Porzucono go dopiero po pożarze z 1848 roku. Od tego czasu popada w ruinę.

Do naszych czasów zachowały się mury i zarysy poszczególnych budowli (wieży, murów obronnych, gotyckiego pałacu, renesansowych bastionów oraz południowa baszta) bez sklepień i detali architektonicznych. Do najlepiej zachowanych części zamku należą fortyfikacje mieszczące się po północno-wschodniej stronie wzgórza zamkowego.

Zádielska tiesňava

Zádielska tiesňava to krasowa dolina utworzona przez erozyjną działalność potoku Blatnica, pomiędzy płaskowyżami Horný vrch i Zádielska planina. Mierzy ona ok. 3 km długości i rozpoczyna się w pobliżu wsi Zádiel.

Dno doliny dostępne jest tylko dla turystyki pieszej. Jej zwiedzanie umożliwiają náučný chodnik (ścieżka edukacyjna) oraz czerwony szlak turystyczny, których przebieg pokrywa się z asfaltową drogą.

Wysokość otaczających ją ścian sięga 300 metrów wysokości. Najbardziej charakterystyczną formacją skalną jest wysoka na 105 metrów Cukrová Homola (Głowa Cukru). Dno doliny jest dość mocno zalesione i mało atrakcyjne pod względem widokowym. Dla lepszych widoków należy udać się na jeden z punktów widokowych np. vyhliadkę pri rázcestie Na skale.

Horný vrch

W centralnej części Slovenského krasu leży Horný vrch. Jego północne stoki są zalesione i dość łagodnie opadają do doliny Čremošnej. Ich przeciwieństwem są skaliste i strome zbocza opadające na południe, do Turnianskej kotliny. U ich podnóża mieści się wioska Hrhov, a w niej Hrhovský vodopád. W obrębie płaskowyżu (Bôrčianska planina) wznosi się najwyższy punkt Slovenského krasu – Matesova skala (925 m n.p.m.). Z kolei przez jego zachodni kraniec i Jablonovské sedlo przebiega droga krajowa nr 16.

Husitský kostol – Lúčka

Kościół pw. Jana Ewangelisty zbudowano pod koniec XIII wieku, na wzgórzu w dolinie potoku Čremošná, powyżej północnego krańca wsi Lúčka. Była to niewielka, wczesnogotycka budowla sakralna, składająca się z prostokątnej nawy, czworobocznego prezbiterium oraz zakrystii. Portale wejściowe umieszczono w południowej i zachodniej ścianie nawy. Wnętrze kościoła pokrywały polichromie, które nie przetrwały do dzisiejszych czasów.

W XV wieku, w okresie wojen husyckich, otoczono go kamiennym murem o długości 120 metrów. Dla podniesienia jego obronności wzmocniono go czworoboczną wieżą strażniczą (późniejszą dzwonnicę). W tym okresie wykorzystywano kościół jako twierdzę wojskową, a jej najważniejszym zadaniem było kontrolowanie drogi prowadzącej z Košic do Rožňavy.

Po ustąpieniu wojsk husyckich budowla ponownie pełniła funkcje sakralne, aż do czasu pożaru z okresu I wojny światowej. Ostatecznie kościół opuszczono w latach 20. XX wieku, a jego częściowa degradacja nastąpiła na skutek rozbiórki i zniszczeń po II wojnie światowej.

Do wsi Lúčka zaprowadzi nas droga nr 3015 i nr 3016. Po wjeździe do wsi, należy dojechać do jej końca, a następnie resztę drogi kontynuować na piechotę. Kościół nie posiada dedykowanego parkingu, więc jedyną opcją jest zaparkowanie we wsi, przy głównej ulicy.

Hrad Krásna Hôrka

Około 5 km od Rožňavy, na wzgórzu nad wsią Krásnohorské Podhradie wznosi się hrad Krásna Hôrka. Jako jedyny z siedmiu średniowiecznych zamków wzniesionych przez Węgrów, ocalał.

Krásną Hôrke wybudował ród Mariássych pod koniec XIII wieku, w celu ochrony gemerskiego szlaku handlowego oraz węgiersko-tureckiego pogranicza. Warownia była własnością trzech znaczących węgierskich rodów szlacheckich: Mariássych, Bebekov i Andrássy. W połowie XVII wieku zamek nabył ród Andrássy, który stopniowo przekształcał go w reprezentacyjną rezydencję, z elementami obronnymi. Zamek zamieszkiwano do czasu pożaru z 1817 roku, a na początku XX wieku jego ostatni właściciel – Dionizy Andrássy przekształcił go w muzeum rodowe.

W najwyższym punkcie wzgórza wznosi się najstarsza część – zamek górny z gotyckim donżonem i pałacem. Poniżej niego mieści się powstały na początku XVI wieku średni zamek z kaplicą i późnogotyckim pałacem. Tę część zamku ochraniał mur obronny z trzema półkolistymi basztami. Natomiast w obrębie zamku dolnego wzniesiono budynki mieszkalne i gospodarcze (kuchnia, piekarnia i stajnie). Wjazd do zamku usytuowany był w południowo-wschodniej części wzgórza i prowadził przez bramę ze zwodzonym mostem.

W marcu 2012 roku na zamku wybuchł pożar, w wyniku którego spłonął cały dach budowli oraz ekspozycja gotyckiego pałacu. Z powodu trwających prac rekonstruktorskich, zamek wciąż jest niedostępny dla zwiedzających. Jego zwiedzanie (głównie dolnego i0 środkowego zamku) będzie możliwe dopiero w 2024 lub 2025 roku.

Nasza opinia

Region ten polecamy zwłaszcza osobom lubiącym słowackie jaskinie, geologię, historię oraz samotne i długie wędrówki. Przez Slovenský kras przebiegają liczne szlaki piesze i rowerowe oraz ścieżki edukacyjne. Ich największe nagromadzenie występuje w obrębie Silickej i Zádielskiej planiny.

Najmłodszy park narodowy Słowacji oddalony jest zaledwie o 100 km od Vysokých Tatr, dlatego warto wybrać tu się na jednodniową wycieczkę i zwiedzić kilka jego atrakcji.

Do Slovenského krasu zaprowadzą nas drogi nr 66 i 67 lub nr 16 (z Košic). Punktów gastronomicznych należy szukać przy Jasovskej jaskini i drodze nr 16, w miasteczku Betliar lub w centrum Rožňavy. Restauracje serwują zazwyczaj dania kuchni słowackiej lub włoskiej.

Zachodnie płaskowyże oraz ich atrakcje odwiedzimy w naszym kolejnym artykule, który ukaże się już 24 lutego 2024 r. Zapraszamy serdecznie!

Bibliografia

• Jakál J., Bella P., Caves of the World Heritage in Slovakia, Správa slovenských jaskýň, Liptovský Mikuláš, 2008, 9788080643034
• Bella P., Slovensko – Sprístupnené jaskyne, Liptovský Mikuláš, GRAFON, 80 -89130-08-9,
• Kollár D., Jaskyne. Prirodne Krásy Slovenska, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, 978-80-8136-000-8,
• Adamczak S., Słowacki Kras. Aggtelek. Przewodnik, Warszawa, Agencja “TD”, 2006,
• D. Kollár i J. Lacika, Od hradu k hradu (2), Bratislava, DAJAMA, 2018, 978-80-8136-083-1,
• D. Kollár i V. Poláková, Hrady pre deti (3), Bratislava, DAJAMA, 2020, 978-80-8136-113-5,
• Š. Podolinský, Gotické Kostoly , wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2010, Kultúrne Krásy Slovenska, 978-80-89226-91-7

• Správa slovenských jaskýň
• Banícke múzeum v Rožňave
• Múzeum Betliar i Krásna Hôrka
• Obec Štítnik
• Obec Turňa nad Bodvou
• Medieval heritage
• Nasze poprzednie artykuły: Jaskinie Słowacji i Gombasecká jaskyňa

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w sierpniu 2015 i 2020 oraz czerwcu 2023 roku.