Atrakcje parku narodowego Slovenský kras – część II

Przed rozpoczęciem kolejnego etapu naszej podróży chcielibyśmy podzielić się kilkoma ciekawostkami na temat jaskiń i przepaści Slovenského krasu.

Jaskinie

W podziemiach Slovenského krasu rozwinęło się ponad 1300 jaskiń i studni, ale tylko cztery z nich: Gombasecką, Domice, Jasovską oraz Krásnohorską udostępniono dla ruchu turystycznego. Częściowo można zwiedzać także jaskinie Silická ľadnica.

W 1995 roku 712 jaskiń i przepaści położonych w obrębie transgranicznego parku narodowego Slovenský kras–Aggtelek wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

W pobliżu parku narodowego znajduje się unikat na skalę światową – Ochtinská aragonitová jaskyňa, której korytarze zdobią aragonitowe dekoracje, przypominające swoim kształtem kwiaty lub winogrona. Jest to jedna z trzech udostępnionych tego typu jaskiń na świecie. Pozostałe dwie znajdują się na półkuli zachodniej – w Argentynie i Meksyku.

Kaštieľ Betliar

Kilka kilometrów na północ od Rožňavy, przy drodze nr 67 leży miejscowość Betliar i kaštieľ o tej samej nazwie. Początkowo stał tu XV-wieczny zamek rodu Bebekov. Po przejęciu go przez Andrássych przebudowano go w stylu klasycystycznym, po czym służył jako pałacyk myśliwski. Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie z 1886 roku.

Od lat 50. XX wieku jest udostępniony do zwiedzania jako filia Slovenského národného muzeum (Słowackiego muzeum narodowego). W zbiorach muzeum znajduje się pokaźna kolekcja węgierskiego malarstwa, trofea myśliwskie oraz zabytkowe meble z przełomu XVIII i XIX wieku.

Do pałacyku przylega ponad 80 hektarowy park w stylu angielskim oraz park krajobrazowy. W 1977 roku wpisano go na listę Historycznych Ogrodów Świata. Jego część przeznaczono na zwierzyniec zamieszkały m.in. przez sarny i muflony. W parku (wstęp bezpłatny) wytyczono kilka ścieżek spacerowych, a wśród zarośli i drzew kryją się ozdobne budowle (kaplica, pawilon chiński), staw oraz wodospad.

Banícke múzeum v Rožňave – Zážitkové centrum Sentinel

Banícke múzeum – Zážitkové centrum Sentinel (Muzeum górnictwa i Centrum doświadczeń Sentinel) mieści się w centrum Rožňavy, przy ulicy Šafárikovej 43.

Muzeum powstało w 1902 roku z inicjatywy Węgierskiego Towarzystwa Górniczo-Hutniczego, przy wsparciu miasta oraz Františki i Dionýza Andrássych, a jego pomysłodawcą ówczesny dyrektor kopalni w Železníku – Gustáv Eisele. Gmach muzeum zbudowano w 1905 roku. Był to pierwszy budynek na świecie, który od początku swojego istnienia miał służyć jako muzeum górnictwa. Pierwszą ekspozycję o tematyce górniczo-hutniczej wraz ze zbiorami mineralogicznymi udostępniono dopiero w 1912 roku.

Obecnie w skład muzeum wchodzą cztery stałe ekspozycje: Górnictwo i hutnictwo regionu Gemer, Przyroda P.N. Slovenský kras, Transport górniczy oraz Czas pary. Na muzealnym dziedzińcu umieszczono maszyny i pociąg górniczy oraz replikę sztolni Alexander. W zbiorach muzeum (ekspozycja Czas Pary) znajduje się trzeci najstarszy na świecie parowy walec drogowy (1883 r.).

Oprócz tradycyjnego zwiedzania, podczas którego zapoznamy się z historią i geologią regionu, czeka nas wizyta w dwóch zrekonstruowanych sztolniach, przejażdżka górniczym pociągiem (kursującym przy dobrej pogodzie od kwietnia do września) i imitacją szybu górniczego.

Muzeum czynne jest od wtorku do soboty, w godzinach 8:00 – 12:00 oraz 13:00 – 16:00. Zwiedzanie ekspozycji odbywa się z przewodnikiem. Bilet umożliwiający wejście na wszystkie ekspozycje kosztuje ok. 10 euro.

Silická planina

Największy płaskowyż parku narodowego (ok. 150 km2) wyróżnia się bogactwem tworów krasowych. Dotyczy to zarówno form powierzchniowych (głównie lejów i żłobków krasowych), jak i podziemnych. W obrębie transgranicznego płaskowyżu położone są dwie udostępnione jaskinie – Gombasecká i Domica. Znajdują się tu także liczne przepaści oraz mniejsze jaskinie (nieudostępnione turystycznie) m.in. Silická ľadnica czy Bezodná ľadnica.

Gombasecká jaskyňa

Gombasecká jaskyňa położona jest w północnej części Silickej planiny, pomiędzy Rožňavą i Plešivcem. Jej wejście usytuowane jest na wysokości ok. 250 m n.p.m. Odkryta blisko 70 lat temu jaskinia słynie z rurkowych stalaktytów. Najdłuższe z nich osiągają długość nawet do 2-3 metrów.

Więcej o jaskini przeczytacie w naszym artykule Gombasecká jaskyňa.

Jaskyňa Domica

Na południowo-zachodnim krańcu Silickej planiny położona jest jaskinia Domica, która wraz z węgierską jaskinią Baradla tworzy ponad 25 kilometrowy transgraniczny system jaskiniowy. Słowacka część mierzy 5368 m długości, co czyni ją najdłuższą jaskinią Slovenského krasu. Jest to jedyna jaskinia, która oferuje spływ łodzią po podziemnej rzece Styx. Długa trasa turystyczna mierzy 780 m oraz 150 m spływu, a czas zwiedzana wynosi około 1 godziny.

W bogatej szacie naciekowej znajdziemy tarcze i bębny, kaskadowo rozmieszczone misy naciekowe oraz liczne stalagmity pagodowe. Ponadto, Domica jest ważnym stanowiskiem archeologicznym kultury bukowogórskiej.

Bezpośrednio przy jaskini mieści się płatny parking oraz przebiega droga wojewódzka nr 587, prowadząca do przejścia granicznego Kečovo-Aggtelek.

Plešivská i Koniarska planina

Najdalej na zachód i północ wysuniętymi płaskowyżami są sąsiadujące ze sobą Koniarska i Plešivská planina. W przeciwieństwie do pozostałych płaskowyżów, nie znajdziemy tu zbyt dobrze rozwiniętej sieci szlaków turystycznych. Wytyczono tu głównie szlaki dalekobieżne np. niebieski szlak łączący wsie Plešivec i Štítnik (ok. 21 km). Najwyższe partie obu planin leżą w północnych częściach płaskowyżów, które łagodnie opadają na południe.

Evanjelický kostol – Štítnik

U podnóża północno-zachodnich zboczy Plešivskej planiny położona jest wieś Štítnik. Pierwsza pisemna wzmianka o wsi pochodzi z 1243 roku, a jej przeszłość związana jest z wydobyciem i hutnictwem rud żelaza, a także z działalnością cechu płatnerzy. Przy głównym placu mieści się jej najcenniejszy zabytek – Evanjelický kostol.

Pierwotnie katolicki kościół pw. Marii Panny wzniesiono w połowie XIII wieku, jako świątynię reprezentacyjną miejscowego rodu Štítnických-Četnekiovcov. W wyniku XIV wiecznej przebudowy kościół otrzymał formę trójnawowej budowli z pokaźnym prezbiterium. Podczas prac wydłużono nawę główną i połączono ją z wolnostojącą wieżą, wzniesiono emporę i nową zakrystię, a do korpusu dobudowano nawę południową wraz z dwiema kaplicami. W połowie XVI wieku, w wyniku reformacji, kościół stał się świątynią ewangelicką i pozostaje nią po dziś dzień.

We wnętrzu kościoła znajduje się największa kolekcja średniowiecznych malowideł ściennych na Słowacji. Datowany na ok. 1350 rok cykl pasyjny (m.in. scena Volto Santo – Chrystusa stojącego pod krzyżem) umieszczono na północnej stronie prezbiterium. Kolejny cykl, tym razem maryjno-chrystologiczny, powstał w połowie XIV wieku na północnej ścianie nawy głównej.

Najmłodsze (z przełomu XV i XVI wieku) malowidła przedstawiające żywot św. Franciszka namalowano w nawie głównej oraz tęczowym łuku. Kolumny oraz stropy świątyni pokrywają dekoracje w geometryczne i roślinne wzory. Ponadto, znajdują się tu alegorie sztuk wyzwolonych, cykl siedmiu sakramentów, postacie świętych czy proroków. Z kolei na fasadzie południowej znajduje się fresk przedstawiający św. Krzysztofa.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia należą gotycka chrzcielnica z brązu (XV w.), renesansowy ołtarz z obrazem narodzin Chrystusa (XVII w.), dwie pary organów: renesansowe (1639 r., najstarsze na Słowacji) i barokowe (1776 r.). W nawie południowej znajdują się średniowieczne epitafia i sarkofagi.

Zwiedzanie kościoła w sezonie turystycznym (lipiec – sierpień) w tygodniu odbywa się w godzinach 10:00 – 12:00 i 13:00 – 15:00, w sobotę 9:00 – 12:00 i 14:00 – 15:00 oraz w niedzielę 13:00 – 15:00. Kościół przynależy do Gotickej cesty (szlaku gotyckiego).

Nasza opinia

Region ten polecamy zwłaszcza osobom lubiącym słowackie jaskinie, geologię, historię oraz samotne i długie wędrówki. Przez Slovenský kras przebiegają liczne szlaki piesze i rowerowe oraz ścieżki edukacyjne. Ich największe nagromadzenie występuje w obrębie Silickej i Zádielskiej planiny.

Najmłodszy park narodowy Słowacji oddalony jest zaledwie o 100 km od Vysokých Tatr, dlatego warto wybrać tu się na jednodniową wycieczkę i zwiedzić kilka jego atrakcji.

Do Slovenského krasu zaprowadzą nas drogi nr 66 i 67 lub nr 16 (z Košic). Punktów gastronomicznych należy szukać przy Jasovskej jaskini i drodze nr 16, w miasteczku Betliar lub w centrum Rožňavy. Restauracje serwują zazwyczaj dania kuchni słowackiej lub włoskiej.

Bibliografia

• Jakál J., Bella P., Caves of the World Heritage in Slovakia, Správa slovenských jaskýň, Liptovský Mikuláš, 2008, 9788080643034
• Bella P., Slovensko – Sprístupnené jaskyne, Liptovský Mikuláš, GRAFON, 80 -89130-08-9,
• Kollár D., Jaskyne. Prirodne Krásy Slovenska, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, 978-80-8136-000-8,
• Adamczak S., Słowacki Kras. Aggtelek. Przewodnik, Warszawa, Agencja “TD”, 2006,
• D. Kollár i J. Lacika, Od hradu k hradu (2), Bratislava, DAJAMA, 2018, 978-80-8136-083-1,
• D. Kollár i V. Poláková, Hrady pre deti (3), Bratislava, DAJAMA, 2020, 978-80-8136-113-5,
• Š. Podolinský, Gotické Kostoly , wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2010, Kultúrne Krásy Slovenska, 978-80-89226-91-7

• Správa slovenských jaskýň
• Banícke múzeum v Rožňave
• Múzeum Betliar i Krásna Hôrka
• Obec Štítnik
• Obec Turňa nad Bodvou
• Medieval heritage
• Nasze poprzednie artykuły: Jaskinie Słowacji i Gombasecká jaskyňa

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w sierpniu 2015 i 2020 oraz czerwcu 2023 roku.