Hrad Strečno (Zamek Strečno)

Położenie

Hrad Strečno położony jest w północno-zachodniej Słowacji, u stóp pasma Malej Fatry. Warownia wznosi się na wapiennej skale, około 100 metrów powyżej koryta rzeki Váh, w pobliżu ujścia Strečnianského prielomu (Streczniański Przełom).

Hrad w linii prostej leży ok. 11 km od centrum Žiliny, 2 km od Starého hradu, 14 km od Martinu, 15 km od Terchovej i Malej Fatry, 20 km od Súľovských skal oraz 38 km od przejścia granicznego w Zwardoniu.

Dojazd, parking i podejście

Niewielki parking znajduje się u podnóża zamkowego wzniesienia (około 900 m od wejścia) oraz przebiegającej tędy drogi krajowej nr 18 (Žilina – Michalovce).

Do zamku możemy dostać się na dwa sposoby. Po pierwsze, kamiennymi schodami, a następnie ścieżką biegnąca przez teren Stredovekej dediny Paseka lub asfaltową ulicą Hradną (po której jeżdżą konne dorożki).

Od Stredovekej dediny już bezpośrednio powędrujemy do zamku wyłożoną kamieniami ścieżką. Kasa biletowa znajduje się zaraz za drewnianym mostem, w zabudowaniach dawnego przedbramia.

Historia

Od III do I wieku p.n.e. (epoka żelaza) zamkowe wzgórze zamieszkiwali Celtowie związani z kulturą puchowską. Budowę pierwszego zamku przypisuje się rodzinie Balašovcov, którzy postawili go prawdopodobnie już w XIII wieku, na fundamentach słowiańskiego grodziska. Od początku swojego istnienia zamek pełnił funkcję punktu poboru myta od kupców podróżujących szlakiem handlowym przez Lúčanską Malą Fatre i sedlo Rakytie (715 m n.p.m.) na Považie.

Zamek od 1321 roku stał się własnością królewską, kiedy to przejęto go od Mateusza Csáka. Przez kilkadziesiąt lat jego właścicielem był polski szlachcic Sędziwój z Ostrorogu. Na początku XV wieku zamek stał się częścią wiana królowej Barbory (Barbary) Cylejskiej (żony Zygmunta Luksemburczyka), a następnie ich córki Alžbety (Elżbiety Luksemburskiej).

Największa rozbudowa zamku miała miejsce pod koniec XV wieku, za czasów Pavla Kinižia. Prace były kontynuowane po jego śmierci, przez żonę Benigne, która sprzedała zamek dopiero w 1523 roku Jánowi Zápoľskému. W XVI wieku warownia kilka razy zmieniała właścicieli, stając się własnością rodów szlacheckich – Kostkovcov, Deršfiovcov i Wesselényi. W połowie XVI wieku wybuchł konflikt pomiędzy Kostkovcami a Pongrávcami (właścicielami pobliskiego Starého hradu), którzy zarządzali zwrotu Strečna. Doszło nawet do oblężenia obu tych zamków, ale żaden z nich nie został zdobyty. Spór zakończył sąd w 1547 roku przyznając zamek Kostkovcom.

W XVII wieku ród Wesselényi przebudował zamek na najnowocześniejszą twierdzę nad Váhem. W czasie powstania Thökölyego (1672-1685) ród opowiedział się po stronie antyhabsburskiej i uczynił z zamku jedną z siedzib powstańców. Po zakończeniu powstania zamek spalono, a następnie skonfiskowano i zburzono. Przez prawie 300 lat zamek pozostawał w ruinie. Dopiero w latach 70. XX wieku rozpoczęto prace rekonstrukcyjne. Ostatecznie zamek udostępniono zwiedzającym w 1995 roku.

Architektura

Początkowo zamek składał się z kwadratowej wieży ostatecznej obrony (stłopu), cysterny oraz niewielkiego budynku mieszkalnego w północno-wschodnim narożniku obwarowań. Wejście do zamku prowadziło przez most przerzucony ponad przekopem oraz południową bramę.

W XV wieku w zachodniej stronie zamku wzniesiono kolejne mury obronne, przy okazji tworząc nowy dziedziniec. Za czasów Barbory Celjskiej przekształcono niewielką strażnicę w gotycki zamek – w tym czasie w północnej części wybudowano pałac, kaplicę zamkową oraz kolejną wieżę. Z kolei przeciwną stronę wzmocniono murem tarczowym ze stanowiskami strzelniczymi.

Na przełomie XV i XVI wieku (przebudowa Pavla Kinižia i jego żony) po zachodniej i południowej stronie wybudowano kolejne mury obronne z trzema półokrągłymi basztami (niestety nie zachowały się do naszych czasów) oraz rozbudowano przedbramie. Natomiast górny zamek zyskał studnię, nowy pałac wschodni oraz dwuskrzydłowy budynek, a ich fasady ozdobiono późnogotyckimi oknami i wykuszami.

Pomimo kilku przebudów, centralną część warowni nadal stanowił górny zamek, czyli najstarsza część całego kompleksu zamkowego.

Zwiedzanie

Zamek otwarty jest od kwietnia do października we wszystkie dni tygodnia, w godzinach od 9:00 do 17:00 (ostatnie wejście). Jego zwiedzanie jest możliwe w formie zorganizowanej wycieczki z przewodnikiem. Więcej informacji odnośnie zwiedzania oraz cen biletów znajdziecie tutaj.

Trasa zwiedzania

Trasa zwiedzania rozpoczyna się przy zewnętrznej bramie i południowym podzamczu. Przez bramę zamku górnego przejdziemy do komnat południowego pałacu. W jego wnętrzach urządzono wystawę, która przedstawia historię zamku Strečno i jego okolic. Ekspozycja składa się z trzech części: archeologicznej, historycznej oraz kuchni zamkowej.

Przez z ruiny wschodnich zabudowań dostaniemy się pod zamkową wieżę, na szczycie której znajduje się punkt widokowy.

Po pokonaniu kilkudziesięciu stopni będziemy mogli podziwiać m.in. Kysucką vrchovine (Góry Kysuckie) oraz Strečniansky prielom, który rozdziela Malą Fatre na dwie części: Lúčanską i Krivánską.

Strečniansky splav (Spływ na Wagu)

Na meandrującej pomiędzy miejscowościami Vrútky i Strečno rzeczce Váh organizowane są spływy tratwami (podobnie jak na Dunajcu). Strečniansky splav (spływ) mierzy około 7 kilometrów długości i trwa około 50-75 minut. Spływy rozpoczynają się na przystani (ok. 7 km od Strečna i ok. 3,5 km od zjazdu z autostrady D1 Vrútky), która znajduje się przy drodze nr 18. Przystań końcowa mieści się w pobliżu zamku Strečno oraz przeprawy promowej Strečno – Nezbudská Lúčka.

Ostatnim przystaniem na naszej trasie będzie północny pałac i zamkowa kaplica. W jej krypcie można zobaczyć figurę Žofii Bošňákovej, która stanowi część stałej ekspozycji mieszczącej się w kaplicy.

Žofia Bošňáková (1609- 1644)

Najbardziej znaną postacią historyczną, która zamieszkiwała zamek Žofia Bošňáková (Zofia Bośniakowa). Wraz ze swoim mężem hrabią Františkem Wesselényi założyła, a następnie utrzymywała przytułek dla ubogich, chorych oraz sierot. Za swoje dobre uczynki wobec poddanych była nazywana Świętą ze Strečna.

Žofia Bošňáková zmarła w 1644 roku. Pochowano ją w zamkowej krypcie pod posadzką kaplicy. W 1729 roku jej nienaruszone ciało (jeden z głównych powodów wszczęcia jej beatyfikacji w 1993 roku) zostało przeniesione i pochowane w kościele sv. Martina we wsi Teplička nad Váhom. Do kościoła oraz znajdującej się w nim trumny hrabianki pielgrzymowały setki ludzi z całej Europy. Niestety, jedne z najważniejszych relikwii Kościoła katolickiego na Słowacji zostały zniszczone przez podpalacza w 2009 roku.

Podczas pobytu w kaplicy można podziwiać odnowione sklepienie sieciowe, a także wysłuchać koncertu harfowego. W kaplicy kończy się zwiedzanie z przewodnikiem. Północne skrzydło oraz dziedziniec zachodni można zwiedzać samodzielnie.

W lipcu 2023 roku otwarto interaktywną wystawę Osobistości i historia militarna zamku Strečno (wystawa dotyczy głównie historii bitwy pomiędzy husytami a wojskami cesarskimi z XV wieku). Zwiedzających przywita Žofia Bosniaková, która następnie przybliży życiorysy właścicieli zamku. Wystawę uzupełnia gra cieni oraz dotykowa encyklopedia.

Paseka – Stredoveká dedina (Średniowieczna wioska)

Miej więcej w połowie drogi pomiędzy parkingiem a wejściem do zamku mieści się ogólnodostępna strefa rekreacyjna ze średniowieczną wsią Paseka. Osada składa się z 5 drewnianych, pokrytych strzechą domków. W ich wnętrzach odwzorowano wnętrza średniowiecznej piekarni, domu rybaka i znachora oraz schronienia dla pielgrzymów.

Ekspozycję uzupełnia dzwonnica oraz studnia. Wszystkie budynki zostały zbudowane z drewna oraz trzciny. Wejście na teren osady jest bezpłatne. Domki otwarte są w środy oraz weekendy w godzinach od 7:30 do 16:30.

Obok osady znajdziemy strefę rekreacyjną z amfiteatrem, placem zabaw, punktami małej gastronomi oraz węzłem sanitarnym.

Nasza opinia

Wizytę na zamku Strečno polecamy wszystkim miłośnikom historii oraz średniowiecznej architektury. Obecnie zamek to częściowo zrekonstruowana ruina, którą niemal w całości udostępniono dla zwiedzających. Część zabudowań (głównie południowy pałac oraz kaplica zamkowa) zaadaptowano do celów muzealnych.

Warownię warto odwiedzić przy okazji podróży drogą krajową nr 18 lub pobytu w Malej Fatrze i Súľovskych skalach. W pobliżu zamku położone są ruiny Starého hradu (2 km), Domašínsky meander i Strečniansky prielom (3 km), przystanie flisackie (7 km), zamki Lietava (13 km) i Budatín (12 km), Vrátna dolina (14 km) oraz Náučný chodník Súľovské skaly (20 km).

Bibliografia

• D. Kollár i J. Lacika, Od hradu k hradu (2), Bratislava, DAJAMA, 2018, 978-80-8136-083-1,
• D. Kollár i V. Poláková, Hrady pre deti (2), Bratislava, DAJAMA, 2020, 978-80-8136-113-5,
• Medieval heritage
• Plte v Strečne
• Turistická informačná kancelária mesta Žilina
• Považské muzeum – Hrad Strečno

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w sierpniu 2022 roku.