Jaskyňa Domica

Położenie

Domica znajduje się na terenie Národného parku Slovenský kras (Parku narodowego Słowacki Kras), na południowo-zachodnich krańcach Silickej planiny (Płaskowyżu Silickiego), około 1,5 km od przejścia granicznego Kečovo-Aggtelek. Sztucznie wykopany otwór wejściowy położony jest na wysokości 339 m n.p.m., na południowych stokach wzniesienia o tej samej nazwie. Nad jaskinią rozciąga się rezerwat przyrody Domické škrapy (Domicki Lapiaz).

Dojazd i parking

Wejście do jaskini usytułowane jest bezpośrednio przy płatnym parkingu oraz drodze wojewódzkiej 587. Dojście do Domicy z parkingu zajmuje zaledwie 1 minutę, co sprawia, że jest ona najłatwiej dostępną ze wszystkich słowackich jaskiń.

Domica oddalona jest (w linii prostej) ok. 10 km od Gombaseckej jaskyňy oraz drogi krajowej nr 16, 20 km od Rožňavy, ok. 24 km od Ochtinskej aragonitovej jaskyňy, ok. 45 km od Dobšinskej ľadovej jaskyňy (Dobszyńskiej Jaskinii Lodowej), ok. 50 km od Národného parku Slovenský raj (Parku Narodowego Słowacki Raj) oraz ok. 65 km od Popradu.

Geomorfologia

Domica wyerodowała na trzech poziomach, wzdłuż szczelin tektonicznych w środkowotriasowych wapieniach typu Wetterstein. Do jej powstania przyczyniła się erozyjna działalność podziemnych cieków wodnych: Domického potoka i Styxu.

Pierwszy z nich wymodelował m.in. korytarze pomiędzy Objavovnou chodbou (Korytarzem Odkrywców), Majkovým dómom (Salą Jana Majko) i Dómom indických pagod (Komnatą Indyjskich Pagód). Drugi zaś, odpowiada za powstanie korytarzy Suchá i Panenská chodba.

Jaskinia Domica stanowi część (około ¼) słowacko-węgierskiego systemu jaskiniowego Domica-Baradla. Jego całkowita długość wynosi około 25 km, co czyni go najdłuższym systemem jaskiniowym Słowacko-Węgierskiego Krasu. Po słowackiej stronie Domica łączy się z jaskinią Čertova diera (Czarcia Dziura), która jest najbardziej wysuniętą na zachód częścią systemu.

W bogatej szacie naciekowej można znaleźć wiele nie typowych form krasowych. Ze stropów i ścian zwisają kalcytowe tarcze i bębny, draperie jaskiniowe oraz stalaktyty kuliste. Z kolei, na jaskiniowym podłożu tworzą się stalagmity pagodowe, kilkumetrowe kolumny naciekowe oraz kaskadowo rozmieszczone misy naciekowe (Rímske kúpele, Plitvické jazierka).

Historia odkrycia

Domica zapewniała krótkotrwałe schronienie już neolitycznym mieszkańcom południowo-wschodniej Słowacji. Jej pierwotne wejście zostało zawalone, przez co jaskinia na wiele wieków stała się niedostępna.

Okoliczne otwory wejściowe (obecnie prowadzące do jaskini Baradla i Čertova diera) przebadano już w XIX wieku. W 1821 roku Imre Vass wysnuł tezę, że jaskinie Baradla, Domica i Čertova diera tworzą jeden, wielki system jaskiniowy. Potwierdziły ją dopiero badania przeprowadzone w latach 20. XX wieku przez Jána Majko. Eksplorację słowackiej części systemu rozpoczęto w lipcu 1926 roku, od przebadania części zwanej Stara Domicą.

Kolejna wyprawa miała miejsce 3 października tego samego roku. Pierwszego od czasów prehistorycznych wejścia do Domicy dokonał Ján Majko, który dostał się do jej wnętrza poprzez głęboką studnie. Tego samego dnia odkrył także Panenskú chodbu (Korytarz Dziewiczy).

Kilka dni później przeprowadzono badania archeologiczne, podczas których natrafiono na pierwsze pamiątki po jej pramieszkańcach. W kolejnych dekadach XX wieku kontynuowano badania archeologiczne oraz pomiary jaskini.

W kolejnych miesiącach Ján Majko kontynuował eksplorację dalszych części jaskini. W 1929 roku jako pierwszy przeszedł z Domicy do Čertovej diery, a także poszukiwał połączenia z jaskinią Baradla. Niestety, udało się to dopiero Hubertowi Kesslerowi w 1932 roku, który wykorzystał niski poziom Styxu i przeszedł od strony węgierskiej przez nieprzebyty dotąd syfon.

W pierwszej połowie 1932 roku wybudowano chodnik turystyczny oraz wzniesiono zaporę na Styxie, co umożliwiło podziemną żeglugę. Po raz pierwszy Domice udostępniono 1 lipca 1932 roku, a rok później w jej podziemiach ustalono przebieg granicy państwowej.

Podczas II wojny światowej jaskinia przez pewien czas była wykorzystywana jako przestrzeń mieszkalna dla wojsk oraz stajnia. Prace nad ponownym udostępnieniem zanieczyszczonej i częściowo zdewastowanej jaskini rozpoczęto już w 1945 roku. Ponowne otwarcie Domicy dla ruchu turystycznego nastąpiło w sierpniu 1946 roku.

Od początku lat pięćdziesiątych aż do 1984 roku Domica niemal co roku borykała się z powodziami błyskawicznymi. Największe powodzie miały miejsce w 1954 i 1981 roku. Pierwsza z nich zniszczyła chodniki turystyczne, instalację elektryczną oraz warstwy namuliska zawierające cenne zabytki archeologiczne. Druga zaś, przyczyniła się do powstania nowego budynku administracyjnego i sztolni odwadniającej.

Od 1995 roku jaskinia znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Co ciekawe, status narodowego zbytku przyrody przyznano jej rok później.

Archeologia

Domica jest najważniejszym stanowiskiem archeologicznym kultury bukowogórskiej (5000-3000 p.n.e.) na Słowacji. Przed kilkoma tysiącami lat była wykorzystywana przez człowieka neolitycznego, należącego do kultury bukowogórskiej oraz wschodniej kultury ceramiki linearnej.

Ślady ludzi pierwotnych odnaleziono m.in. w salach: Sieň Jedenastych plamenov (Komnata Jedenastu Płomieni), Panenskej chodbe (Korytarzu Dziewiczym) oraz Dóme Mysterii (Komnacie Tajemnic). Oprócz licznych przedmiotów codziennego użytku – naczyń glinianych, wyrobów z kości, biżuterii i narzędzi kamiennych, w jaskiniowych korytarzach odkryto pozostałości palenisk, a także fragment grubotkanego płótna i ciężarek tkacki.

Część zabytków archeologicznych wyeksponowano w gablotach w hali wejściowej. Przypuszcza się, że pewne partie jaskini wykorzystywano jako miejsce kultu. Świadczą o tym odnalezione w Posvätnej chodbe (Świętym korytarzu) naścienne malowidła wykonane węglem drzewnym.

Zwiedzanie

Całkowita długość jaskini wynosi 5368 metrów, z czego udostępnionych jest 1315 metrów. Jest to jedyna słowacka jaskinia, w której odbywają się podziemne rejsy łodzią. Jednak ich dostępność zależna jest od aktualnego poziomu rzeki Styx. Zwiedzanie wraz ze 150-metrowym rejsem trwa około 45 – 60 minut. Temperatura wewnątrz jaskini oscyluje w granicach 10 – 11 °C.

Godzinny otwarcia

Domica otwarta jest przez 10 miesięcy w roku, od 1 lutego do końca listopada. W sezonie turystycznym (pomiędzy 1 czerwca a 31 sierpnia) wejścia do jaskini odbywają się regularnie, o każdej pełnej godzinie zegarowej, od 9:00 do 16:00. Poza sezonem (01.04.-31.05. i 01.09.-31.10) wejście do jaskini możliwe jest tylko o godz. 10:00, 11:30, 13:00, 14:30.

Przebieg trasy turystycznej

Zwiedzane jaskini zaczyna się wewnątrz budynku administracyjnego. Przed wejściem do podziemi wysłuchamy krótkiego wprowadzenia, a następnie przez sztucznie wykopany tunel przejdziemy do naszego pierwszego przystanku, czyli Vstupnej chodby (Korytarza wejściowego). Przy pozostałościach jednego z wykopalisk zapoznamy się z prehistoryczną przeszłością Domicy.

Kilka chwil później dotrzemy do Samsonových stĺpov (Filarów Salomona). Liczące ponad 350 000 lat krasowe kolumny nazwano na cześć biblijnego Samsona (Sdz, 16, 22-31).

Następnym naszym przystankiem będzie wizyta w Majkovým dóme (Komnata Jana Majko), nazwanej na cześć odkrywcy jaskini – Jána Majko. Jest to największa sala położona w słowackiej części Domicy. Na prawo od chodnika turystycznego znajduje się koryto rzeczne przez które po raz pierwszy przedostano się do domickich podziemi.

W bogatej szacie naciekowej dominują zwisające ze stropów stalaktyty, tarcze i bębny naciekowe oraz kaskadowe jeziorka zwane Rímske kuple (Rzymskie łaźnie). Na końcu komnaty rozpoczyna się mierzący około 150 metrów rejs po poziemnej rzeczce Styx (Platba Gotický dóm).

Dóm Mystérií (Komnata Tajemnic) w okresie prehistorii był wykorzystywany przez przedstawicieli kultury bukowogórskiej. To właśnie tutaj odnaleziono fragment grubotkanego płótna oraz neolityczne malowidła.

Kolejny punkt programu to wizyta w Dóme indických pagod (Komnacie Indyjskich Pagód). Przechodząc przez kolejne sale: Palmový háj (Palmowy Gaj) oraz Koncertną sieň (Salę Koncertową) będziemy podziwiać liczne stalagmity pagodowe oraz kolumny naciekowe (stalagnaty) przypominające swoim kształtem buddyjskie świątynie lub palmowe pnie.

Po drodze miniemy naciek zwany Kwitnącym drzewem, którego korona zbudowana jest z pizolitów i nacieków gronowych. Nasze zwiedzanie zakończymy przy drugim otworze wejściowym.

Areał wejściowy i jego okolica

Wewnątrz budynku administracyjnego mieści się kasa biletowa, wejście do jaskini, sklepik z pamiątkami i drobnymi przekąskami, toaleta, miejsce do odpoczynku oraz dwie ekspozycje: archeologiczna i geologiczna.

W pobliżu areału wejściowego przebiegają trzy szlaki turystyczne: niebieski (Tornala Stanica – Ruzovy Kopec, Statni hrannice), żółty (Dlhá Ves – Domica – Plešivec – Prielom Muránky) i czerwony (Domica – Silica – Dvorníky Zádiel), dwa náučné chodníky: Domica i Zelená hranica, oraz trzy szlaki rowerowe nr 029, 5704 i 8714 oraz Cyklomagistralá Slovenský Kras. Najbliższy punkt gastronomiczny mieści się po węgierskiej stronie (restauracja Baradla Étterem), w pobliżu wejścia Aggteleki bejárat.

Baradla-barlang (Jaskinia Baradla)

Baradla-barlang (Jaskinia Baradla) jest to największa i najdłuższa węgierska jaskinia, która wyróżnia się bogactwem oraz różnorodnością szaty naciekowej. W jej wnętrzach dominują kilkumetrowe kolumny naciekowe oraz stalagmity pagodowe. Ponadto, znajduje się tu jeden z najwyższych stalagmitów na świecie.

Dla turystów przygotowano trzy trasy zwiedzania: Aggteleki rövidtúra (Krótka trasa, ok. 1 km, 60 min), Vörös-tói középtúra (Średnia trasa, 2,3 km; 100 min) oraz Jósvafői rövidtúra (Krótka trasa, 1,5 km; 60 min), które rozpoczynają się przy trzech wejściach: Aggtelek, Vöröskő i Jósvafő. Najpopularniejsze z nich położone jest na północny zachód od miasteczka Aggtelek, około 1 km od słowacko-węgierskiego przejścia granicznego.

Punktem kulminacyjnym wariatów Vörös-tói középtúra oraz Jósvafői rövidtúra jest wizyta w największej sali całego systemu jaskiniowego, czyli Sali Gigantów. W jej wnętrzach przygotowano niepowtarzalny spektakl światła i dźwięku.
Oprowadzanie odbywa się w języku węgierskim. W kasie można otrzymać ulotkę w języku polskim lub angielskim.

Nasza opinia

Ze względu na bardzo łagodne podejście (a właściwie jego brak), niewielką odległość między otworem wejściowym i parkingiem oraz mało wymagającą trasę turystyczną jaskinię polecamy osobom chcącym rozpocząć swoją przygodę ze słowackimi jaskiniami, rodzinom z dziećmi, a także wszystkim odwiedzającym Park Narodowy Slovenský kras.

Zwiedzanie Domicy warto połączyć z wizytą w węgierskiej jaskini Baradla i wybrać się na jedną z krótkich tras: Aggteleki rövidtúra lub Jósvafői rövidtúra. Niezapomnianych wrażeń dostarczy wizyta w największej sali systemu jaskiniowego – Sali Giantów.

Można też pozostać po słowackiej stronie i odwiedzić Gombasecką jaskyňe (Gombasecką jaskinie) lub Ochtinską aragonitovą jaskyňe (Ochtińską Jaskinie Aragonitową), a także inne atrakcje Parku Narodowego Slovenský kras, o których pisaliśmy w naszych artykułach: Atrakcje parku narodowego Slovenský kras – część I oraz Atrakcje parku narodowego Slovenský kras – część II.

Domica jako jedyna słowacka jaskinia oferuje spływ po podziemnej rzece Styx. Jego dostępność zależna jest od aktualnego stanu wód, dlatego przed wizytą warto odwiedzić oficjalną stronę Správy slovenských jaskýň i sprawdzić komunikaty (Aktuality) dla jaskini Domicy. W dniu publikacji artykułu (26.10.2024 r.) spływ pozostaje niedostępny (od początku września 2024 r.).

Bibliografia

• D. Kollár, Jaskyne. Prirodne Krásy Slovenska, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, 978-80-8136-000-8,
• P. Bella, Slovensko. Sprístupnené jaskyne, Liptovský Mikuláš, GRAFON, 80 -89130-08-9,
• Jakál J., Bella P., Caves of the World Heritage in Slovakia, Správa slovenských jaskýň, Liptovský Mikuláš, 2008, 9788080643034
• www.ssj.sk
• www.naucnechodniky.eu
• Aggteleki Nemzeti Park

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w sierpniu 2015 oraz czerwcu 2023 roku.