Kvačianska dolina (Dolina Kwaczańska)

Położenie

Kvačianska dolina położona jest w wschodniej części pasma Chočské vrchy (praktycznie na granicy z sąsiadującymi Západnymi Tatrami), pomiędzy stokami Čiernej hory (1094 m n.p.m.) i Ostrého vrchu (1128 m n.p.m.). Dolina rozciąga się z północy na południe, pomiędzy osadami Kvačany, Veľké Borové oraz Huty.

Dolina oddalona jest (w linii prostej) o ok. 14 km od Liptovského Mikuláša, ok. 13 km od Bešeňovej, ok. 10 km od Aquaparku Tatralandia, ok. 12 km od Zubereca i Múzeum oravskej dediny, ok. 16 km od Oravského hradu i ok. 5 km od przejścia granicznego Chyżne-Trstená.

Dojazd i parking

Do Veľkého Borového (z którego rozpoczniemy nasze zwiedzanie) oraz Hut dojedziemy drogą 2347, natomiast do Kvačan dostaniemy się drogą nr 2350.

Parking we wsi Veľké Borové znajduje się zaraz przy nowym cmentarzu. Jest on bezpłatny oraz dość pojemny.

Kvačianska dolina (Dolina Kwaczańska)

Kvačianska dolina jest typowym wąwozem krasowym, który powstał w wyniku erozyjnego działania potoku Kvačianka (Kwaczanka), w liczących około 200 milionach lat wapieniach i dolomitach. Zbocza doliny są bardzo strome, miejscami ich nachylenie przekracza 60°.

Ze względu na rezerwat przyrody oraz przepływający potok, jej dno jest całkowicie niedostępne dla ruchu turystycznego. Na zachodnich zboczach Ostrého vrchu, kilkadziesiąt metrów powyżej jej dna, poprowadzono leśną ścieżkę oraz czerwony szlak. Droga została zbudowana w połowie XIX wieku, przez wojsko rosyjskie i przez ponad 130 lat stanowiła jedyne połączenie Hut oraz Malého i Veľkého Borového z resztą Słowacji.

W 1967 roku powołano rezerwat przyrody Kvačianska dolina, w którym ochroną objęto dolinę krasową wraz aktywnym ciekiem wodnym, znajdujące się w jej obrębie formacje skalne oraz wszystkie gatunki roślin.

Veľké Borové – Vodné mlyny Oblazy

Naszą wędrówkę rozpoczynamy we wsi Veľké Borové, na parkingu przy nowym cmentarzu. Przez pierwszy kilometr niebieski szlak biegnie dość łagodnie wśród pól i zarośli. Podczas przejścia będzie towarzyszył nam widok na Čierną hore, Prosečné, Háj oraz Ostrý vrch.

Mniej więcej po około 15 minutach marszu, w pobliżu rázcestie Dolina Borovianky, ścieżka zaczyna opadać w dół doliny. Na tym odcinku szlak przebiega szeroką żwirową drogą, wśród wapiennych ścian oraz porastającego je lasu. Podczas całego zejścia będzie towarzyszył nam szum przepływającego wzdłuż szlaku potoku Borovianka, na którym powstało kilka, niewielkich wodospadów.

Dolina Borovianki

Pierwszą doliną, którą przejdziemy podczas naszej wycieczki będzie dolina Borovianki. Odnoga Kvačianskej doliny rozciąga się od wsi Veľké Borové aż do Oblazov. Biegnący jego dnem potok wyrzeźbił w wapienno-dolomitowym podłożu głęboką tiesňave Borovianky (Wąwóz Borowianki). Przy niskim poziomie wody potok całkowicie znika w szczelinach (ponorach) i kontynuuje swój przepływ pod ziemią, a następnie wypływa na powierzchnię przez liczne wywierzyska. Na jednej z turni, znajdującej się w pobliżu rázcestie Dolina Borovianky, umieszczono betonowy krzyż lotaryński (taki sam jaki widnieje w herbie Słowacji).

Po około 25 minutach schodzenia docieramy do ujścia doliny Borovianki i Ráztoki. To właśnie tutaj znajduje się odnoga niebieskiego szlaku prowadzącego do Ráztockého vodopadu, który odwiedzimy pod koniec naszej wycieczki. W tym miejscu szlak się wypłaszacza i biegnie dnem doliny. Po kolejnych 10 minutach i dwukrotnym przekroczeniu Kvačianki docieramy do naszego pierwszego przystanku – Vodnych mlynov Oblazy.

Vodné mlyny Oblazy

W pobliżu Oblazov krzyżują się wszystkie odnogi Kvačianskej doliny oraz płynące ich dnami potoki. Już w przeszłości zauważono, że to doskonałe miejsce na wybudowanie tartaków i młynów napędzanych siłą wody.

Wodne młyny powstały w XIX wieku przy szlaku handlowym łączącym Liptov i Oravę z Polską. Później jeden (Dolný mlyn) z nich przebudowano na tartak. Do naszych czasów zachowały się dwa z czterech młynów – Horný i Dolný. Pozostałe dwa zniszczyła XIX-wieczna powódź i pożar z 1944 roku, podłożony przez wycofujące się wojska niemieckie.

Dolný (Brunčiakovský) mlyn

Najsłynniejszym z nich jest Dolný mlyn, który współcześnie pełni funkcje muzealne. Wybudowany przez gminę Veľké Borové drewniany młyn służył nie tylko jako miejsce przemiału ziaren, ale również jako tartak. Zwiedzającym udostępniono kilka jego pomieszczeń. W czasie zwiedzania zobaczymy wyposażenie XIX-wiecznego młyna, różnego rodzaju koła napędowe (wciąż działające) oraz maszyny służące do obróbki drewna. Jego zwiedzanie ułatwią nam drewniane drogowskazy oraz tablice informacyjne. W budynku – oprócz ekspozycji muzealnej, mieści się kasa oraz sklepik z pamiątkami.

Na zewnątrz młyna znajdują się drewnie kanały zasilające koła wodne, w tym tzw. koło nadsiębierne (zasilane wodą od góry). Ten rodzaj koła wykorzystywał energię potencjalną wody i posiadał największą wydajnością ze wszystkich rodzajów kół wodnych.

Przy młynie znajduje się zagroda dla zwierząt, którą zamieszkują kury oraz wszędobylskie kozy. Jej mieszkańców możemy spotkać nie tylko przy młynach, ale również na szlaku. O czym sami się przekonaliśmy.

Do Dolného mlynu dostaniemy się dzięki drewnianej kładce przerzuconej przez potok Kvačianka. Po obu stronach rzeki znajdują się miejsca do odpoczynku z drewnianymi ławkami.

Horný (gejdošovský) mlyn

Drugi zachowany młyn znajdziemy w pobliżu rozwidlenia szlaków. Horný młyn został wybudowany na kamiennej podmurówce i składał się z trzech pomieszczeń. Znajdujące się w nim urządzenia również były zasilane przez tzw. koło nadsiębierne.

Vodné mlyny Oblazy – Oblazy rázcestie

Kolejnym przystankiem będzie punkt widokowy Malý Roháč, ale zanim do niego dotrzemy, czeka nas krótkie, choć lekko strome podejście niebieskim szlakiem.

Po około 15 minutowej wspinacze docieramy do Oblazy rázcestie. Stąd już tylko parę kroków do punktu widokowego.

Około 200 metrów od rozwidlenia Oblazy rázcestie znajduje się odnoga czerwonego szlaku prowadząca na platforme widokową Malý Roháč.

Vyhliadka Malý Roháč

Wejście na punkt widokowy ukrywa się zaraz przy tablicy nr 13, należącej do naučného chodnika Prosiecka i Kvačianska dolina.

Z drewnianej platformy roztacza się widok na dno potoku Kvačianka oraz wschodnie stoki Čiernej Hory (szczyt po prawej stronie).

Vyhliadka Malý Roháč – Hutianska dolina

Z platformy widokowej zawracamy do Oblazy rázcestie. Od tego miejsca będziemy poruszać się czerwonym szlakiem, który biegnie szeroką, leśną drogą.

Ten fragment naszej wyprawy należy do mniej uczęszczanych i praktycznie podczas schodzenia nie spotkaliśmy innych turystów. Po około 15 minutach docieramy do kładki przerzuconej nad Hutianskim potokiem.

Hutianska dolina

Hutianska dolina ciągnie się od Hutianského sedla (Huciańskiej Przełęczy), przez wieś Huty aż do Oblazov, gdzie przechodzi w Kvačianską doline. Jej dnem płynie potok Hutianka, a wzdłuż niego biednie czerwony szlak łączący Kvačany z Hutami.

Co ciekawe, szlak ten posiada łączną długość 38 kilometrów i biegnie przez Zuberec oraz główną grań Západnych Tatr aż do Pyszniańskiej Przełęczy.

Hutianska dolina- Ráztocký vodopád

Aby wrócić w okolice Oblazov, musimy udać się nieoznakowaną, leśną ścieżką biegnącą wzdłuż potoku. Po kolejnych 10-15 minutach osiągamy nasz cel.

Dolina Ráztoka

Kolejną odnogą jaką odwiedzimy będzie dolina Ráztoka, której dnem spływa Ráztocký potok tworząc głębokie kaniony (tiesňava Ráztoka), liczne kaskady i wodospady oraz kotły eworsyjne. Dolina opada na południowy wschód od wzniesień Súšava (1077 m n.p.m.) i Polianky (1066 m n.p.m.).

Na wysokości ok. 750 m n.p.m. łączy się z Hutianską doliną. Najciekawszą częścią pod względem przyrodniczym jest jej ujście, które włączono do rezerwatu przyrody Kvačianska dolina.

Ráztocký vodopad

Największym wodospadem w dolinie jest mierzący 8 metrów wysokości Ráztocký vodopad, do którego prowadzi odnoga niebieskiego szlaku. Według kilku źródeł, powinna znajdować się przy nim drabinka umożliwiająca podejście na jego próg, ale my podczas naszych odwiedzin jej nie widzieliśmy.

Dojście do wodospadu prowadzi przez brodło na Ráztockým potoku. Dolina powyżej wodospadu nie jest udostępniona turystycznie.

Powrót

Na parking we wsi Veľké Borové wrócimy niebieskim szlakiem. Powrót znad Ráztockého vodopadu zajmie nam około 30 minut.

Nasza opinia

Dolinę warto odwiedzić przy okazji pobytu w Aquaparkach (Bešeňová i Tatralandia), Západných i Nizkych Tatrach. Wycieczkę do Kvačianskej doliny polecamy wszystkim tym, którzy chcą rozpocząć swoją przygodę ze słowackimi górami i Chočskými vrchami. Trasa jest dość łagodna i niezbyt wymagająca, dlatego możemy zaproponować ją rodzinom z dziećmi.

Eksplorację doliny możemy rozpocząć w trzech miejscach: Kvačany, Veľké Borové lub Huty i w zależności od naszych upodobań trasę wycieczki możemy dowolnie modyfikować. Szlaki są bardzo dobrze oznakowane, a w wielu strategicznych miejscach można znaleźć drogowskazy ułatwiające dojście do młynów.

Bibliografia

• Kollár D., Liptov – turistický sprievodca, wyd. 1, Bratislava, Dajama, 2021
• Jędrzejewski D., Słowacja. Góry dla niecierpliwych, Warszawa, Burda Publishing Polska, 2015
• Slovakia Travel
• Náučné chodníky
• Visit Liptov
• Mapa turystyczna