Malá Studená dolina i Téryho chata (Dolina Małej Zimnej Wody i Schronisko Téryego)

Malá Studená dolina (Dolina Małej Zimnej Wody)

Malá Studená dolina – mierząca około 4 km długości tarasowa dolina położona w południowo-wschodniej części Vysokých Tatr. Z trzech stron otaczają ją masywy Ľadového štítu (Lodowego Szczytu, 2627 m n.p.m.), Lomnického štítu (Łomnickiego Szczytu, 2634 m n.p.m.) oraz Prostredný hrebeň (Zimnowodzka Grań), który oddziela ją od Veľkej Studenej doliny.

W jej górnej części znajduje się kotlina Piatich Spišských plies oraz Dolina pod Sedielkom. Przez dolinę przepływa Malý Studený potok (Mała Zimna Woda), tworząc w dwóch miejscach wodospady. Strumień wypływa z Veľkého Spišského plesa i w pobliżu Starolesnianskej polany łączy się z Veľkým Studeným potokiem tworząc Studený potok.

Malá Studená dolina była odwiedzana przez pasterzy, myśliwych, poszukiwaczy skarbów oraz przyrodników już na początku XVIII wieku. Pierwszy szlak turystyczny prowadzący przez dolinę powstał w 1875 roku.

Pierwsza udokumentowana wyprawa do doliny odbyła się między 14 a 18 sierpnia 1797 roku, a jej uczestnikami byli angielski podróżnik Robert Townson oraz jego przewodnik ze Starej Lesnej, którzy zmierzali na Lomnický štít. W XIX wieku miały miejsce pierwsze wejścia na szczyty otaczające dolinę. W okresie zimowym (28 grudnia 1891 roku) jako pierwsi dotarli tu Theodor Wundt i przewodnik Jakob Horvay.

Etap I: Skalnaté pleso, stacja kolejki – Zamkovského chata

Czas przejścia	Długość szlaku
1:10 h	3 km

Naszą wyprawę zaczynamy od wjazdu kolejką gondolową z Tatranskej Lomnicy na Skalnaté pleso. Po trwającej około 15 – 20 minut podróży znajdziemy się nad brzegami Skalnatého plesa. To właśnie tutaj rozpoczniemy pierwszy etap naszej wędrówki – zejście czerwonym szklakiem (Tatranską magistrálą) do Zamkovského chaty.

Więcej informacji o Skalnatým plese znajdziecie w naszych wcześniejszych artykułach – Skalnaté pleso i Wyprawa na szczyt Veľká Svišťovka i do doliny Zeleného plesa.

Już po 5 minutach zejścia dotrzemy do Skalnatej chaty. Następnie miniemy Rázcestie pri Skalnatej chate. Od tego momentu szklak łagodnie opada i trawersuje wschodnimi zboczami Lomnického hrbu (Skrajna Łomnicka Czuba) i Veľkéj Lomnickéj vežy (Wielka Łomnicka Baszta). Na tym odcinku Tatranská magistrála jest kamienista i przebiega wśród kosodrzewiny.

Po około 55 minutach schodzenia docieramy do punktu widokowego – Lomnická vyhliadka. Stąd roztacza się panorama na Veľką Studeną dolinę oraz szczyty: Slavkovský štít (Sławkowski Szczyt, 2452 m n.p.m.) i Prostredný hrot. Stąd już tylko 20 minut marszu do Zamkovského chaty. Od Rázcestie pri Zamkovského chate będziemy poruszać się zielonym szklakiem biegnącym w głąb Malej Studenej doliny.

Zamkovského chata (Schronisko Zamkovskiego) – 1467 m n.p.m.

Zamkovského chata to schronisko położone u wylotu Malej Studenej doliny, pod Lomnickým hrebeňiem, na wysokości 1467 m n.p.m. W jego pobliżu krzyżują się szlaki prowadzące do Téryho chaty i nad Skalnaté pleso. Jest ono oddalone około godziny drogi od Vodopadów Studeneho Potoka oraz 1 h 15 min od Hrebienoka i Skalnatého plesa.

Inicjatorem i zarazem budowniczym schroniska był Štefan Zamkovský (1907–1961) – słowacki fotograf, nosič, przewodnik i taternik. Prace rozpoczęto w 1942 roku, a już rok później oddano obiekt do użytku. Schronisko nie otrzymało oficjalnej nazwy, jednak potocznie nazywane jest od nazwiska właściciela. Jego budowę finansowano z prywatnych oszczędności Zamkovského i jego żony oraz pomocy przyjaciół.

Początkowo był to dwukondygnacyjny budynek. Na parterze mieściła się kuchnia, jadalnia oraz mieszkanie chatara. Z kolei na piętrze urządzono pokoje gościnne. Układ ten obowiązuje po dziś dzień.
Podczas II wojny światowej ukrywali się tu partyzanci i ich rodziny oraz uchodźcy polityczni z obu stron Tatr (m.in. polski alpinista Stanisław Motyka). Kilka lat po zakończeniu wojny chatę skonfiskowano i zmieniono jej nazwę na kapitana Jána Nálepki. Po wypędzeniu z Tatr w 1952 roku Štefan Zamkovský osiedlił się w Banskej Štiavnicy, gdzie prowadził chatę pod Sitnem.

Dopiero w 1991 roku przywrócono pierwotną nazwę schroniska, a dwa lata później zwrócono je spadkobiercom Štefana Zamkovského.

Zamkovského chata dysponuje 25 miejscami noclegowymi w pokojach dwuosobowych, sześcioosobowych oraz turystycznym. Do dyspozycji turystów pozostaje bufet, jadalnia, taras zewnętrzny oraz toalety z ciepłą wodą. Za produkcję prądu odpowiada oddana do użytku w 1989 roku elektrownia wodna. Chata zaopatrywana jest w żywność i paliwo przez tragarzy.

Zamieszczone w artkule zdjęcia pochodzą z lipca 2023 roku i są to zdjęcia archiwalne, ponieważ kilka dni po naszych odwiedzinach rozpoczęła się modernizacja schroniska (jadalni, części noclegowej oraz tarasu).

Etap II: Zamkovského chata – Téryho chata

Czas przejścia	Długość szlaku
1:45 h	3,6 km

Od schroniska czeka nas podejście. Początkowo szlak przebiega przez las iglasty, a po około 20 – 30 minutach marszu przechodzi w kosodrzewinę. Podczas podejścia będzie towarzyszył nam widok na Prostredný hrebeň (Zimnowodzka Grań), Lomnický hrebeň (Łomnicką Grań), Jazerną stene (Złote Spady) oraz… Téryho chatę. Przy dobrej pogodzie można zauważyć obserwatorium na Lomnickým štíte.

Na tym odcinku zielony szlak w większości przebiega po wyłożonej kamieniami ścieżce.

Po około 50 minutach docieramy do najtrudniejszej część naszej wyprawy, czyli Jazernéj steny (Złotych Spady), po której wspina się zielony szlak.

Jazerná stena (Złote spady) jest to próg lodowcowy położony pomiędzy Malą Studeną doliną i kotliną Piatich Spišských plies, opadający w kierunku południowym. Mierzący około 200 metrów wysokości próg jest przykładem klasycznej ściany morenowej, utworzonej przez cofający się lodowiec. Po jego stromych ścianach opada serią kaskad Malý Studený potok (Mała Zimna Woda), tworząc wodospad.

Po wschodniej stronie progu, na wysokości 1860 m n.p.m., znajdowała się XIX-wieczna sztolnia, z której pozyskiwano rudę metali.

Ścieżkę turystyczną poprowadzono po jej zachodnich zboczach, przez Veľký hang i Malý hang (Wielka i Mała Ubocz). Przez pierwsze 500 metrów szlak wspina się dość łagodnie po południowo-wschodnich zboczach Jazenej steny. Na wysokości ok. 1750 m n.p.m., po przekroczeniu Malého Studeného potoku, przybiera on formę stromo nachylonych zakosów. Od tego momentu będziemy poruszać po Veľkým hangu.

Žltá stena (Żółta Ściana, 2182 m n.p.m.)

Jest to jedna z turni położona we wschodniej części Prostredného hrebeňa (Zimnowodzkiej Grani). Do Malej Studenej doliny opada jej północno-wschodnia ściana, na której wytyczono jedną z najtrudniejszych tras wspinaczkowych w Tatrach. Do 19 lipca 1933 roku północne zbocza Žltéj steny pozostawały niezdobyte. Pierwszego wejścia na szczyt tą drogą dokonali dwaj Polacy: Zbigniew Korosadowicz i Wiesław Stanisławski.

Po przejściu pod Žltą steną (Żółta Ściana) i kolejnym przekroczeniu Malého Studeného potoku (ok. 1900 m n.p.m.) zaczyna się Malý hang i nasze ostatnie podejście. Na tym odcinku szlak również przybiera formę zakosów, ale są one znacznie mniejsze. Po ostatnich 15 – 20 minutach wspinaczki docieramy w końcu do Téryho chaty (Schroniska Téryego).

Czas podejścia od podstawy Jazernej steny aż do Téryho chaty wynosi około 45 – 50 minut. W tym czasie pokonamy ponad 330 metrów przewyższenia.

Téryho chata (Schronisko Téryego) – 2015 m n.p.m.

Téryho chata (Schronisko Téryego) znajduje się na wysokości 2015 m n.p.m. i jest najwyżej położonym całorocznym schroniskiem po słowackiej stronie Tatr. Inicjatorem jej powstania był węgierski lekarz, alpinista i pierwszy zdobywca okolicznych szczytów – Edmund Viliam Téry (1856-1917). Niezmiennie, od 125 lat chata nosi jego imię.

Schronisko wybudowano pod koniec XIX wieku, według projektu spiskiego architekta – Gedeona Majunkego. Budowa chaty była promowana w prasie, a do jej budowy wykorzystano ponad 50 ton materiału. Oficjalne otwarcie nastąpiło 21 sierpnia 1899 roku.

W latach 1983–84 przeprowadzono modernizację schroniska (zamontowano centralne ogrzewanie, dobudowano małą elektrownię i węzeł sanitarny), jednocześnie zachowując jego pierwotny charakter. Téryho chata jest zaopatrywana przez nosičov.

Obecnie Téryho chata zapewnia zakwaterowanie dla 24 osób w trzech pokojach wieloosobowych (dwóch sześcioosobowych i jednym dwunastoosobowym).

Schronisko, dzięki panelom fotowoltaicznym, jest w pełni zelektryfikowane. Wewnątrz mieści się bufet z jadalnią oraz toaleta z umywalnią. Przed budynkiem znajduje się taras z drewnianymi ławkami.

Kotlina Piatich Spišských plies (Dolina Pięciu Stawów Spiskich)

Kotlina Piatich Spišských plies jest dawnym kotłem polodowcowym. Jej dno zbudowane jest z mutonów – oszlifowanych podłużnych garbów skalnych powstałych w wyniku działalności górskich lodowców. Wśród nich ukryła się grupa pięciu jezior polodowcowych – Piatich Spišských plies (Pięć Stawów Spiskich): Malé Spišské pleso (Małe Spiskie jezioro), Prostredné Spišské pleso (Środkowe Spiskie jezioro), Nižné Spišské pleso (Nizne Spiskie jezioro), Veľké Spišské pleso (Wielkie Spiskie jezioro) oraz Vyšné Spišské pleso (Wyżne Spiskie jezioro).

Na wysokości 2207 m n.p.m. spotkamy Baranie pliesko (Barani stawek), będące najwyżej położonym zbiornikiem wodnym w Tatrach. Jednak jest to zbiornik okresowy i zdarza się, że w okresie letnim całkowicie wysycha. Ze stałych jezior najwyżej położne jest Modré pleso (Lodowy Stawek, 2192 m n.p.m.).

Nad kotliną górują wierzchołki: Lomnický štít (Łomnica, 2634 m n.p.m.), Pyšný štít (Durny Szczyt, 2621 m n.p.m.), Baranie rohy (Baranie Rogi, 2526 m n.p.m.), Ľadový štít (Lodowy Szczyt, 2627 m n.p.m.), Široká veža (Mały Lodowy Szczyt, 2465 m n.p.m.) oraz Prostredný hrot (Pośrednia Grań, 2439 m n.p.m.).

Dokąd dalej?

Z Téryho chaty możemy kontynuować naszą wyprawę zielonym szlakiem i przejść przez Sedielko (Lodową Przełęcz, 2376 m n.p.m.) oraz Javorovą dolinę do Tatranskej Javoriny.

Możemy również wybrać żółty szlak prowadzący przez Priečne sedlo (Czerwoną Ławkę, 2352 m n.p.m.) do Zbojnickej chaty. Oba szlaki są zamknięte w okresie od 1 listopada do 1 czerwca. Wyprawę na Priečne sedlo oraz Sedielko polecamy tylko turystom z dużym doświadczeniem i górskim obyciem.

Najłatwiejszą i najbezpieczniejszą opcją będzie powrót zielonym szlakiem do Zamkovského chaty.

Etap III (powrót): Téryho chata – Vodopády Studeného potoka – Tatranská Lomnica

Czas przejścia	Długość szlaku
3:45 h	11,3 km

Nasza droga powrotna ponownie prowadzi przez Jazerną stene i Malą Studeną dolinę.

Po dotarciu do Rázcestie pri Zamkovského chate skręcamy w prawo i schodzimy zielonym/ czerwonym szklakiem w kierunku Hrebienoka, do Rázcestie pod Húpačkami. Za nami już 2,5 godziny schodzenia.

Po drodze miniemy Obrovský vodopád, który położony jest u wylotu Malej Studenej doliny, na wysokości 1330 m n.p.m. Jego wysokość wynosi około 20 metrów.

Przy rázcestie do Rázcestie pod Húpačkami wybieramy niebieski szlak, który przez Rainerovą chatę i Vodopády Studeného potoka zaprowadzi nas do Tatranskej Lomnicy.

Niebieski szlak przebiega po południowo-wschodnich zboczach Lomnického hrbu pośród lasu iglastego oraz zarośli. W pewnym momencie robi się on dość monotonny. Po około godzinie marszu docieramy do lanovki Tatranska Lomnica – Štart, wzdłuż której będziemy kontynuowali nasze zejście. Po kolejnych 30 minutach docieramy do dolnej stacji kolejki, gdzie rozpoczynaliśmy nasza wyprawę.

Alternatywa powrotu: Téryho chata – Hrebienok – Starý Smokovec

Czas przejścia	Długość szlaku
2:50 h	8,8 km

Zamiast przejścia niebieskim szlakiem do Tatranskej Lomnicy możemy wybrać powrót Tatranską magistralą do Hrebenioka, a następnie zejść zielonym szlakiem lub zjechać kolejką naziemną do Starého Smokovca.

Nasza opinia

Ze względu na dość męczące podejście oraz duże przewyższenie terenu (zwłaszcza mierzącą około 300 metrów wysokości Jazerną Stene) trasę polecamy osobom z dobrą kondycją oraz górskim obyciem. Podczas podejścia nie natkniemy się na żadne łańcuchy. Możliwe, że w bardziej zacienionych miejscach (nawet w okresie letnim), np. po Žltą steną (Żółtą Ścianą) możemy natknąć się na niewielkich rozmiarów łaty śniegu.

Co prawda, Malá Studená dolina jest jedną z krótszych tatrzańskich dolin, ale nie oznacza to, że jest ona taka łatwa do przejścia. Mamy wrażenie, że wyprawa w jej głąb jest bardziej wymagająca niż do sąsiedniej Veľkej Studenej doliny, którą odwiedziliśmy w sierpniu 2020 roku.

Podczas naszej wyprawy możemy zatrzymać się aż w czterech schroniskach – Skalnatej chacie (Schronisku Łomnickim), dwukrotnie w Zamkovského chacie (Schronisku Zamkovskiego), Téryho chacie (Schronisku Téryego) oraz Rainerovej chacie. Ponadto, ciepły posiłek możemy zjeść nad Sklanatým plesem lub na Hrebienoku.

Bibliografia

• Lacika J., Tatry – przewodnik turystyczny, wyd. 1, Bratysława, Dajama, 1999
• Lacika J., Vysoké Tatry, wyd.3, Bratysława, Dajama, 2020
• Kucharík J., Tatry – turistický sprievodca, Dajama, 2019
• Strona Zamkovského chaty
• Strona Téryho chaty
• Strona Vysoké Tatry
• Strona Tatrzańskiego Parku Narodowego

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w lipcu 2023 roku i sierpniu 2024 roku.