Pięć miejsc, które trzeba odwiedzić – Južný Spiš (Spisz Południowy)

Levoča – Chrám svätého Jakuba (Bazylika św. Jakuba) i najwyższy ołtarz świata

Dominantą rynku oraz całego miasta Levoča jest pochodząca z XIV wieku świątynia sv. Jakuba, która uznawana jest za największy kościół gotycki na Spišu. W jej wnętrzach skrywają się średniowieczne malowidła, ponad 18 ołtarzy szafowych pochodzących z różnych okresów historycznych oraz najwyższy gotycki ołtarz na świecie.

Powstały w pracowni Mistrza Pawła ołtarz sv. Jakuba Apostoła, mierzy 18,62 metry wysokości (60 lewockich stóp). Autorem powstałego w latach 1507-1517 ołtarza jest prawdopodobnie sam Mistrz Paweł. Dla porównania krakowski ołtarz Wita Stwosza mierzy zaledwie 13 metrów wysokości. Centralną część ołtarza stanowi skrzynia ołtarzowa, w której umieszczono wysokie na 2,43 m rzeźby Najświętszej Marii Panny z Dzieciątkiem, patrona kościoła – sv. Jakuba oraz Jana Ewangelisty. Każda z rzeźb została wyciosana z jednego kawałka lipowego drewna.

W północnej nawie świątyni znajdziemy polski akcent – gotycki ołtarz Matki Boskiej Śnieżnej. Ołtarz powstał na pamiątkę spotkania w 1494 roku braci Jagiellonów – Jana Olbrachta (króla Polski), Władysława (króla Czech i Węgier), Zygmunta (przyszłego króla Polski) i Fryderyka (arcybiskupa). Na wykonanym w XV wieku ołtarzu umieszczono herby Polski oraz Levočy. W wielu miejscach świątyni znaleźć można XIV i XV-wieczne malowidła ścienne przedstawiające m.in. Legendę o św. Dorocie, Siedem grzechów głównych i Siedem uczynków miłosierdzia.

Bazylikę można zwiedzać przez cały rok. W sezonie wejścia odbywają się we wszystkie dni tygodnia, w godzinach 9:00–17:00. W tym czasie zwiedzanie kościoła organizowane jest co pół godziny. Należy pamiętać, że podczas sprawowania mszy świętych nie ma możliwości zwiedzania kościoła. W pozostałe części roku świątynię można zwiedzać tylko o określonych godzinach (dokładny rozkład wejść znajduje się na oficjalnej stronie bazyliki). Zwiedzanie świątyni możliwe jest tylko z lokalnym przewodnikiem. Kasa biletowa znajduje się naprzeciwko północnego wejścia do świątyni.

Spišský Jeruzalem – Spišská Kapitula i Sivá brada

Spišská Kapitula

Nad miejscowością Spišské Podhradie znajduje się miasteczko kościelne Spišská Kapitula. Najcenniejszą budowlą znajdującą się na jego terenie jest późnoromański Katedrálny Chrám sv. Martina (Katedra św. Marcina).

Budowę trójnawowej świątyni rozpoczęto już pod koniec XII wieku. Ze względu na najazdy tatarskie, prace zostały przerwane i wznowione dopiero w 1245 roku. Niecały wiek później dobudowano do niej kapliczkę Corpus Christi, która została zastąpiona kaplicą rodu Zápolya (własnością tego rodu był pobliski zamek Spiski). Pierwotna świątynia powstała w stylu późnoromańskim, ale większość jej elementów pochodzi z okresu gotyku.

Romański kształt zachowały: fasada zachodnia wraz z dwoma wieżami, chór, kruchta oraz północny portal. W XVIII wieku obiekt poddano licznym późnobarokowym przeróbkom, ale już pod koniec XIX wieku postanowiono przywrócić świątyni oryginalny średniowieczny charakter.

Wewnątrz świątyni znajduje najstarsza późnoromańska rzeźba na Słowacji – Leo Albus, przedstawiająca leżącego lwa. W czasie prac konserwatorskich przeprowadzonych w połowie XX wieku odkryto fragmenty polichromii z 1317 roku, przedstawiające koronację króla Karola Roberta. Katedrę można zwiedzać od poniedziałku do soboty, w godzinach od 10:00 do 16:30 . Poza sezonem wejścia do kościoła odbywają się w godzinach od 8:30 do 15:30.

Sivá brada

Na terenie Krížovej hory zlokalizowanych jest kilka kapliczek m.in. sv. Jána Nepomuckeho, sv. Rozalie oraz najsłynniejsza z nich Povýšenia sv. Kríža.

Ostania z nich zbudowana jes na trawertynowym wzniesieniu Sivá brada, który ze względu na występowanie aktywnych źródeł mineralnych (gejzerów) został objęty ścisłą ochroną. Tworzenie trawertynu (martwicy wapiennej) rozpoczęło się około 10 tys. lat temu i trwa po dziś dzień.

Z kliku źródeł nieustannie wydobywa się bogata w związki mineralne (głównie węglany i siarczany) woda. Osadzający się trawertyn tworzy na stokach kopy niewielkie tarasy z miniaturowymi kaskadowymi jeziorkami. Teren rezerwatu porastają liczne gatunki roślin słono i sucholubnych.

W przeszłości u podnóża wzgórza znajdowało się niewielkie uzdrowisko Sivá brada, w którym leczono choroby układu pokarmowego i przemiany materii. Obecnie wzgórze jest punktem początkowym szlaku turystycznego biegnącego przez miasteczka Spišská Kapitula i Spišske Podhradie, Spišský hrad, Drevenik aż do Žehry.

Spišský hrad – średniowieczne centrum regionu

Położony na mierzącym ponad 600 metrów wysokości trawertynowym wzgórzu zamek dominuje nad południowo-wschodnią częścią regionu Spiš.

Warownia zlokalizowana jest u podnóża niewielkiego pasma górskiego Branisko. Początki jednego z największych kompleksów zamkowych Europy Środkowej sięgają początków XI wieku. Z biegiem lat pierwotna węgierska twierdza stała się centralnym punktem władzy żupanów spiskich z rodów Thurzo, Zápolya oraz Csáky.

Žehra – Kostol Ducha Svätého (kościół św. Ducha)

Miejscowość Žehra jest jedną z najstarszych osad znajdujących się w pobliżu Zamku Spiskiego. Na niewielkim wzgórzu, nad wsią wznosi się biały kościółek Ducha Svätého (Świętego Ducha. Pochodząca z XIII wieku bryła kościoła łączy w sobie romańskie oraz wczesnogotyckie elementy architektoniczne.

Wewnątrz tego niepozornego na pierwszy rzut oka kościółka znajdują się średniowieczne freski, które wyróżniają się wysokim poziomem artystycznym oraz nadzwyczajną różnorodnością tematyczną. Pokrywające niemal wszystkie ściany świątyni oraz jej strop, malowidła przedstawiają legendy historyczne oraz biblijne.

Najstarsze malowidła – pochodzące z końca XIII wieku, znajdują się na północnej ścianie nawy. Za najcenniejsze uznaje się malowidło Živého Kríža (Żywego Krzyża). W jego centrum znajduje się Chrystus na Krzyżu, który dzieli dzieje zbawienia na Stary i Nowy Testament. Ponadto na malowidle widnieją również postacie Adama i Ewy.

W 1993 roku kościół wraz z innym okolicznymi zabytkami (Spišský hrad oraz Spišská Kapitula) został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa. Kościół jest otwarty dla zwiedzających od poniedziałku do piątku, w godzinach od 9:00 do 17:00.

Dobšinská ľadová jaskyňa (Dobszyńska Jaskinia Lodowa) – Lodowy klejnot Światowego Dziedzictwa

W południowej części Spisu, w obrębie Parku Narodowego Slovenský raj znajduje się jedna z największych jaskiń lodowych w Europie – Dobšinská ľadová jaskyňa (Dobszyńska Jaskinia Lodowa).

Ze względu na jej unikatowy charakter jaskinię w 2000 roku wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dobšinská ľadová uznawana jest za najniżej nad poziomem morza położoną jaskinię lodową w Europie. W 1870 roku odkrycia jaskini dokonał Eugen Ruffini. Już rok później jaskinie otwarto dla zwiedzających. W 1887 roku zainstalowano i uruchomiono oświetlenie elektryczne, dzięki temu Dobšinská ľadová stała się jedną z pierwszych elektrycznie oświetlonych jaskiń na świecie.

Jaskinia jest udostępniona dla turystów tylko od połowy maja do końca września. Ze względu na duże zainteresowanie turystów postanowiono, że w sezonie turystycznym (czerwiec – sierpień) wejścia do jaskini organizowane będą w sposób ciągły, czyli w określonych interwałach czasowych (pomiędzy godzinami przewidzianymi w rozkładzie). Dla odwiedzających udostępniono trasę turystyczną o długości 515 m. Zwiedzanie jaskini trwa około 30 minut.

Uwaga! Nawet w upalne dni temperatura wewnątrz jaskini mnie przekracza 0°C, dlatego należy zaopatrzyć w ciepłą odzież oraz wygodne, sportowe buty.

Bibliografia

• Kucharík J., Spiš – turistický sprievodca, wyd. 1, Bratislava, Dajama, 2018
• Kollár D., Jaskyne, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, Prirodne Krásy Slovenska, 978-80-8136-000-8
• www.ssj.sk/sk
• www.hradlubovna.sk/sk/home-sk/