Múzeum Liptovskej Dediny (Skansen Pribylina)

Położenie

Skansen położony jest na obrzeżach wsi Pribylina, w pobliżu wylotu doliny Úzka, w północno-wschodniej części regionu Liptów (Liptov). Z obszaru skansenu roztacza się malowniczy widok na południowe stoki Zachodnich Tatr oraz szczyty Wysokich i Niskich Tatr.  

Dojazd

Parking należący do skansenu znajduje się bezpośrednio przy drodze wojewódzkiej 537, niecałe 7 km od zjazdu (Liptovský Hrádok) z autostrady D1. Skansen zlokalizowany jest około 35 km od miasta Vysoké Tatry, 50 km od Popradu, 20 km od miasta Liptovský Mikuláš i 25 km od Demänovská Dolina.

Zwiedzanie

Zwiedzanie odbywa się samodzielnie. Istnieje możliwość wejścia do większości budynków.

Godziny otwarcia

2.01. – 28. 02.	Pon. – Niedz.	9:00 – 15:30
1.05. – 30. 06.	Pon. – Niedz.	9:00 – 17:30
1.07. – 31. 08.	Pon. – Niedz.	9:00 – 18:30
1.09. – 30. 09.	Pon. – Niedz.	9:00 – 17:00
1.10. – 31. 12.	Pon. – Niedz.	9:00 – 15:30
24 – 25. 12 oraz 1. 01.	Zamknięte	Zamknięte

Zabytki

Pomysł na utworzenie muzeum zrodził się pod koniec lat 60. XX wieku, podczas budowy zbiornika Liptowska Mara. W 1971 roku podjęto decyzję o lokalizacji muzeum, a 20 lat później nastąpiło otwarcie muzeum. Skansen tworzą 23 obiekty. Ekspozycja skonstruowana jest tak, aby tworzyła spójną kompozycję historyczno-kulturalną Liptowa. Większość budynków wchodzących w jej skład jest rekonstrukcją stworzoną z oryginalnych elementów pochodzących z przełomu XIX i XX wieku.

We wnętrzach typowych liptowskich chat, prezentowane są ekspozycje przedstawiające życie codzienne mieszkańców, należących do różnych warstw społecznych. W muzeum oprócz obiektów tradycyjnej architektury ludowej, znajdziemy dwie murowane budowle: gotycko-renesansowy dwór oraz wczesnogotycki kościół.

Dom Bezzemka (Dom Zielarza)

Jest to niewielki dwukomorowy budynek. Pierwsza– wstępna komora, służyła jako skład na różnego rodzaju sprzęty gospodarskie. Jedynym pomieszczeniem mieszkalnym była niewielka izba. Po skromnym wyposażeniu stwierdzić można, że jego mieszkańcy nie należeli do najmożniejszych.

Päťpriestorový dom (Pięciopokojowy dom z warsztatem kołodzieja) – Liptovská Sielnica

Pochodzący ze wsi Liptovská Sielnica dom należał do rzemieślniczej rodziny Jana Lovicha. Wchodząc do środka, mija się autentyczny przedsionek, w którym znajduje się kuchnia z otwartym paleniskiem.

W izbie zaprezentowano majątek mieszkańców, wskazujący na wysoki standard życia rodziny rzemieślniczej żyjącej na początku XX wieku. Warto zwrócić uwagę na obrazy wiszące nad łóżkami, ponieważ przedstawiają autentycznych mieszkańców tego domu. Częścią domu jest warsztat kołodzieja z bogatą ekspozycją narzędzi oraz gotowych wyrobów.

Štvoropriestorový dom (Czteropokojowy dom z warsztatem szewskim) – Liptovská Sielnica

Kolejna ekspozycja prezentuje prawdziwe wydarzenie z życia rodzinnego mieszkańców wsi– przyjście na świat kolejnego dziecka w rodzinie.

Przedstawiony w jednej z komór warsztat świadczy o tym, że dom zamieszkiwany był przez szewca. Godny uwagi jest również piec z przełomu XIX i XX wieku. Tego typu kopulaste piece, obłożone zielonymi kaflami, są elementem charakterystycznym dla regionu Liptowa.

Ze wsi Liptovská Sielnica pochodzi aż 5 gospodarstw. Ich cechą charakterystyczną jest zrębowa konstrukcja, gliniane bielone ściany zewnętrzne oraz łamana strzecha, kryta gontem. Większość obiektów pochodzi z połowy XIX wieku.

Želiarsky dvojdom (Dom z karczmą i sklepem) – Černova

Pierwotny, czteroizbowy dom został wybudowany w latach 30. XIX wieku przez Matúša Bačkora. W 1890 roku synowie Matúša podzielili dom na dwa mniejsze mieszkania.

Obecnie we wnętrzach domu odwzorowano wiejską karczmę, z miejscem przeznaczonym specjalnie dla karczmarza. Ciekawostką jest fakt, że karczmarz był oddzielony od reszty biesiadników drewnianą ścianką z otworem do podawania napojów. Ponadto, przygotowano również wystawę typowego wiejskiego sklepu, w którym znajdowały się tylko najpotrzebniejsze towary.

Dva maloroľnicke domy (Dom z warsztatem tkackim i dom juhasa) – Likavka

Charakterystycznymi dla tej okolicy Liptova były domy, których wnętrze podzielone było na 3 części: izbę mieszkalną, komorę oraz sień. Zewnętrzne ściany domów były pokrywane gliną, a następnie pobielane.

We wnętrzach domu nie tylko możemy przyjrzeć się życiu typowego liptowskiego rolnika, ale również zajrzeć do dobrze wyposażonego warsztatu tkackiego. Natomiast w drugiej chacie zobaczyć można przedmioty używane przez juhasów przy tradycyjnym wypasie owiec oraz produkcji sera.

Roľnicka usadlosť (Dom Sołtysa z zakładem krawieckim)

Część mieszkalna, podwórze oraz pomieszczenia gospodarskie znajdują się pod jednym, wspólnym dachem. To nietypowe gospodarstwo zostało wybudowane w 1852 roku przez gazdę Paulusa Vozárika i jego syna Georga. Gazda Vozárik pełnił funkcje sołtysa.

W jednym z pomieszczeń jego domu znajdował się niegdyś zakład krawiecki. Jedna z córek gazdy szyła w nim stroje dla miejscowych dziewcząt.

Jednotriedna obecná škola (budynek wiejskiej szkoły) – Valaská Dubová

Na przeciwko kościoła znajduje się budynek XVIII-wiecznej szkoły. W jego wnętrzu, oprócz wyposażonej w pomoce dydaktyczne klasy, mieściło się prywatne mieszkanie nauczyciela wraz z jego gabinetem. W ogrodzie otaczającym szkołę urządzono ekspozycję dotyczącą pszczelarstwa.

Zemianska kuria Lehockovcov – Paludza

Drewniany budynek został zbudowany w 1858 roku i pochodzi ze wsi Paludza. Podczas pobytu w domu możemy przyjrzeć się, jak wyglądało życie codziennej zamożnej rodziny ziemiańskiej, która swój dochód czerpała nie tylko z pracy na roli, ale również pełniła ważne funkcje w urzędzie powiatowym.

We wszystkich izbach zrekonstruowano sprzęty grzewcze– cylindryczne piece tzw. Bahričky, które były obowiązkowym wyposażeniem w każdym ziemiańskim domu.

Goticko-renesančný kaštieľ (Gotycko-renesansowy dwór) – Parížoviec

Dwór, pochodzący z XIV—XVI wieku, uznawany jest za najstarszy tego typu obiekt na Liptowie. Na jednej ze ścian Gotyckiej Sali znaleźć można XV-wieczne malowidło przedstawiające herb z charakterystycznymi krukami. Istnieją przepuszczenia, że właścicielami dworu był król Matej Korvin oraz jeden z jego synów – Ján.

W pomieszczeniach zrekonstruowano typowe dworskie wnętrza. Kilka pomieszczeń swoją nazwę zawdzięcza dominującemu kolorowi w jego wnętrzu, dlatego możemy zobaczyć m.in. żółty, zielony czy różowy salon.

Należy pamiętać, że wejście zarówno do dworu, jak i kościoła odbywa się z przewodnikiem, o wyznaczonych godzinach. Zazwyczaj są to pełne godziny zegarowe.

Dodatkową atrakcją są inscenizacje, które odbywają wewnątrz dworu i kościoła oraz na rynku, pochodzącym ze wsi Pavčina Lehota. Aktorzy, przebrani w stroje z epoki, odgrywają sceny z liptowskich legend i ludowych opowieści.

Kostol Panny Márie (Kościół pw. Marii Panny) – Liptovská Mara

W północnej części skansenu znajduje się rekonstrukcja wczesnogotyckiego dwunawowego kościoła. Pierwsza wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1288 roku. Kościół jest przykładem ochrony słowackich pamiątek kulturalnych, ponieważ wszystkie jego elementy zostały przeniesione z pierwotnego miejsca, a następnie zrekonstruowane w skansenie.

W przeszłości kościół stanowił centrum życia religijnego środkowego Liptowa. Przez ponad półtora wieku służył nie tylko katolikom, ale również ewangelikom. Wewnątrz kościoła zachowały się malowidła z przełomu XIV i XV wieku. Warto zwrócić uwagę na dwa wczesnobarokowe ołtarze: Marii Panny (1678) oraz Wszystkich Świętych (1677). Kościelne wnętrze dopełniają renesansowe ławki, na których zachowały się drogocenne polichromie.

W obrębie skansenu znajdują się również:

• Požiarna zbrojnica (remiza strażacka) pochodząca ze wsi Jalovce. W remizie umieszczono historyczne wozy strażackie z miejscowości: Podtureň i Liptovský Hrádok.
• Krčma (karczma) z miejscowości Čachtické Podhradie, w której mieści się punkt gastronomiczny.
• Kuźnia z wyposażonym w piece i miechy warsztatem pracy wiejskiego kowala. Budynek kuźni nie przypadkowo znajduje się tuż obok domu kołodzieja. Muzeum chciało zaprezentować współpracę dwóch najważniejszych rzemieślników dawnego Liptowa.

• Budynki spichlerzy z Hubovej, Malatin i Ludrovej.
• Amfiteatr oraz budynek powozowni.

Ekspozycja taboru Považská Lesná železnica

Podążając na północ, wzdłuż potoku Račková, dotrzemy do ekspozycji związanej z Leśną kolejką wąskotorową. Kolejka ta kursowała przez ponad 50 lat między miejscowościami Liptovský Hrádok—Čierny Váh, gdzie rozdzielała się na dwie linie. Jedna z nich biegła dolinami rzeki Váh do miejscowości Ráztok. Druga zaś do Liptovskej Tepličky.

Na przełomie 2001 i 2002 roku ocalałe fragmenty taboru, torów kolejowych i obiektów technicznych przeniesiono na teren skansenu. W utworzonym parku maszynowym zgromadzono kolekcję lokomotyw oraz wagonów.

Działalność skansenu

Przy Muzeum działa szkoła rzemiosł ludowych, która w letnim sezonie umożliwia zwiedzającym zapoznanie się z tajnikami zawodu rzemieślników (tkacza, koronczarki, garncarza i wielu innych) oraz liptowskimi tradycjami i zwyczajami. Prezentowane są: praca w drewnie, metalu i skórze, wyplatanie koszy ze słomy, itd.)

Ponadto skansen posiada własną hodowlę zwierząt domowych i drobiu. Przechadzając się między tradycyjnymi zagrodami można poczuć się jak na prawdziwej wsi. Zdarza się, że zwiedzającym towarzyszą pasące się owce i kozy. Szczególną atrakcją jest hodowla koni rasy huculskiej.

Bibliografia

• I. Zuskinová, Skanzeny, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2008, Kultúrne Krásy Slovenska, 978-80-89226-58-0
• https://liptovskemuzeum.sk/expozicia/pribylina/
• http://www.pribylina.sk/sk/muzeum-liptovskej-dediny
• https://www.visitliptov.sk/pl/zaujimavosti/pribylina/