Važecká jaskyňa (Jaskinia Ważecka)

Położenie i dojazd do jaskini

Važecká jaskyňa (Jaskinia Ważecka) położona jest na pograniczu pasma Kozich Grzbietów i Kotliny Liptowskiej. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 784 m n.p.m., zaledwie 8 metrów nad korytem Váhu. Areał wejściowy zlokalizowany jest na zachodnim krańcu niewielkiej miejscowości Važec, leżącej mniej więcej w połowie drogi między miastami Liptovský Mikuláš (około 30 km) oraz Poprad (około 25 km). W pobliżu jaskini przebiegają dwa ważne szlaki komunikacyjne: Autostrada D1 (węzeł Važec) oraz droga krajowa nr 18 – łącząca Prešov i Žyline. Z niewielkiego i nieutwardzonego parkingu, znajdującego się bezpośrednio przed wejściem do jaskini, rozpościera się panorama na szczyty Tatr Wysokich i Zachodnich.

Dojście do jaskini

Jaskinia położona jest u stóp zbocza góry Holý vŕšok. Ze względu na bliskość parkingu oraz bardzo łagodne podejście (a w zasadzie jego brak), dojście do jaskini nie zajmie nam więcej niż 2-3 minuty.

Važecký Kras

Na terenie górnego Liptowa znajduje się jeden z wielu słowackich obszarów krasowych – Važecký Kras (Ważecki kras). Całkowita powierzchnia obszaru wynosi około 30 km², a sam obszar krasowy rozciąga się na terenie pasma górskiego Kozie Chrbty (Kozie Grzbiety). Nie znajdziemy tu dużej ilości powierzchniowych zjawisk krasowych, natomiast spora obfitość zjawisk krasowych występuje pod powierzchnią ziemi. Najdłuższą jaskinią Važeckiego Krasu jest Zápoľná jaskyňa, której odkryte dotąd korytarze liczą 1 721 m długości, co lokuje ją na 22 miejscu wśród najdłuższych jaskiń Słowacji.

Geomorfologia

Jaskinia została uformowana przez dopływy rzeki Bielý Váh (Biały Wag), w środkowo-triasowych ciemnoszarych wapieniach typu Gutenstein. Liczne procesy zawaliskowe zmieniły pierwotny (utworzony przez płynąca wodę) wygląd wewnętrzny jaskini. Obecnie wody rzeki Bielý Váh nie przedostają się do jaskiniowych podziemi. Swój oryginalny charakter zachowały jedynie komory obecnie nie udostępnione dla ruchu turystycznego, znajdujące się za Kamenným dómem. Znaczna część jaskini (Kostnica, Hlinená chodba, Čarovná záhradka) wypełniona jest przez namulisko, czyli osady naniesione przez rzekę Bielý Váh. Najwięcej osadów, będących wynikiem akumulacji materiałów skalnych (takich jak: gliny, fragmenty nacieków, żwiry itp.), znajduje się w obrębie Hlinenej chodby. W celu udostępnienia tej części jaskini zdecydowano o przekopaniu chodnika turystycznego, który biegnie wykopem o głębokości 1,5 metra.

Do jaskini prowadzi tylko jedno wejście, otwór który w przeszłości był ponorem. Skład niezbyt rozległego systemu jaskiniowego stanowi szereg niewysokich i rozległych komór wytworzonych w miejscach pęknięć tektonicznych, połączonych siecią korytarzy. Jaskinia ma charakter horyzontalny, a jej całkowita długość wynosi 530 metrów. Główną ozdobę podziemnych przestrzeni stanowią liczne stalaktyty, makarony (stalaktyty rurkowe), stalagmity, kolumny naciekowe (stalagnaty) i jeziorka naciekowe.

Jaskinia, dzięki licznym znaleziskom kości niedźwiedzia jaskiniowego, należy do najbardziej znanych europejskich stanowisk paleontologicznych. Najstarsze znaleziska liczą ponad 50 tysięcy lat. Przy otworze wejściowym oraz na trasie zwiedzania przygotowano kilka ekspozycji poświęconych życiu tych plejstoceńskich zwierząt. Ze względu na występowanie unikalnego bezkręgowca – Eukoenenia spelaea, jaskinia posiada status stanowiska biospeleologicznego o znaczeniu europejskim.

Historia

Prawdopodobnie pierwszymi osobami, które weszły do jaskiniowych podziemi, byli mieszkańcy wsi Važec – bracia Rysul’a. Pierwszego przejścia przez jaskiniowe korytarze dokonali już w 1914 roku. Zainspirowany swoją wyprawą w 1922 roku na tereny Morawskiego krasu, Ondrej Húska (również mieszkaniec wsi Važec) postanowił podjąć eksplorację podziemi znajdujących się w jego rodzinnych stronach – jaskini Diera pod Vrškami. Pierwszy rekonesans miał miejsce 8 lipca 1922 roku. Po przekopaniu się przez kilka zwężeń, odkrywcy dotarli do dalszych części jaskini.

We wrześniu 1922 roku nastąpiła kolejna wyprawa w celach eksploracyjnych, tym razem zorganizowana przez M. Janoška. Na początku czerwca 1924 roku F. Havranek założył wniosek dotyczący zezwolenia na wykonanie dodatkowych prac w jaskini w celu jej udostępnienia. Dopiero po 5 latach i dokonaniu modyfikacji m.in. otworu wejściowego oraz korytarza Objavna chodba urząd rejonowy w Liptovským Mikulášu wydał decyzję o otwarciu jaskini dla ruchu turystycznego. W latach 30. XX wieku jaskinia była udostępniona tylko w sezonie turystycznym (sezonie letnim), a zwiedzanie jej odbywało się przy świetle lamp karbidowych. W czasie II wojny światowej jaskinia służyła jako miejsce schronienia dla mieszkańców wsi oraz partyzantów. Cztery lata po zakończeniu wojny jaskinia została ponownie zbadana przez członków klubu speleologicznego z Brna. Wynikiem przeprowadzonych badań było skartowanie i sporządzenie pierwszego planu jaskini.

W latach 70., po przejęciu jej przez Zarząd Słowackich Jaskiń, dokonano rekonstrukcji oświetlenia elektrycznego i wybudowano nowy budynek administracyjny. Całkowitą długość jaskini ustalono dopiero w 1997 roku, po dokonaniu pomiarów przez P. Holubka i R. Michalko.

Zwiedzanie jaskini

Całkowita długość jaskini wynosi 530 metrów, z czego tylko 235 metrów udostępniono dla zwiedzających. Podczas trwającego około 30 minut zwiedzania pokonamy przewyższenie sięgające 5 metrów oraz 88 schodów. Jaskinię można zwiedzać przez 10 miesięcy w roku – od 1 lutego do końca listopada.

Należy pamiętać, że jaskinia nie funkcjonuje: w poniedziałki oraz w okresie od 1.01 do 31.01, także w okresie od 01.12 do 31.12.

Trasa zwiedzania

Tuż przy otworze wejściowym, w obrębie sali Vstupná sieň (Korytarz wejściowy, zwany również Komorą odkrywców), znajduje się naturalnych rozmiarów makieta niedźwiedzia jaskiniowego. Jest to pierwsza ze znajdujących się na trasie zwiedzania ekspozycji dotyczących życia zwierząt plejstoceńskich.

Do dalszych części jaskini dostajemy się przez sztucznie wykopany korytarz. Po pokonaniu kilku stopni docieramy do komory Zrútený dóm (Zawalona Komnata), której nazwa związana jest z zawaleniem się jaskiniowego stropu. Važecká jaskinia uznawana jest za jedno z najważniejszych stanowisko paleontologicznych. W komorze możemy zobaczyć kości niedźwiedzia jaskiniowego, który zamieszkiwał jaskiniowe podziemia jeszcze 15 tys. lat temu.

Niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus)

Niedźwiedź jaskiniowy (Ursus spelaeus) to gatunek wymarłego niedźwiedzia zamieszkującego Europę w okresie plejstocenu (od ok. 300 000 p.n.e. do ok. 28 000 p.n.e.). Obie nazwy tego gatunku odnoszą się do miejsc, w których znajdowano ich kości, czyli jaskiń krasowych. Niedźwiedzie jaskiniowe zamieszkiwały głównie tereny podgórskie – szczególnie regiony, na których występowały skały wapienne. Kości niedźwiedzi jaskiniowych odnaleziono w wielu jaskiniach leżących na terenie Europy, m.in. w Niemczech, Szwajcarii oraz Polsce.

Niedźwiedzie jaskiniowe były znacznie większe niż ich współcześni przedstawiciele. Z przeprowadzonych przez paleontologów badań wynika, że niedźwiedzie jaskiniowe były roślinożerne. Najbardziej prawdopodobną przyczyną ich wymarcia były zmiany klimatyczne (występujące pod koniec zlodowacenia bałtyckiego), do których gatunek nie był w stanie się przystosować.

Przez komory Zbojnícka i Čarovná záhradka (Czarodziejski Ogród) oraz wykopane w namulisku tunele dostaniemy się do komory nazwanej na cześć odkrywcy jaskini Ondreja Húski. Húskova sieň, dzięki bogatej i różnorodnej szacie naciekowej, uznawana jest za najpiękniejszą część jaskini. To właśnie tutaj znajduje się pokaźnych rozmiarów stalagnat (kolumna naciekowa), którego wiek szacuje się na 60 tys. lat. Pod koniec zwiedzania czeka nas jeszcze wizyta w najwyżej położonej części jaskini, zwanej Galérią. Stamtąd ruszymy już w kierunku otworu wyjściowego, ale zanim się to stanie czeka nas jeszcze przeprawa przez komory Hlinená chodba, Skarbiec, Kostnica (w której znajduje się kolejna ekspozycja przedstawiająca szczątki zwierząt plejstoceńskich). Po powrocie w okolice komory Jazierková sieň (Sali jeziorowej) na własne oczy przekonamy się, czym jest jaskiniowa ciemność. Wycieczkę zakończymy w komorze, z której rozpoczynaliśmy nasze zwiedzanie, czyli Vstupnej sieni.

Nasza opinia

Ze względy na łatwą dostępność jaskini (brak podejścia oraz niewielka odległość między otworem wejściowym i parkingiem), krótką i mało wymagającą trasą turystyczną, jaskinie polecamy osobom chcącym rozpocząć swoją przygodę ze słowackimi jaskiniami oraz rodzinom z dziećmi. Dodatkową atrakcją jaskini są ekspozycje poświęcone dawnym mieszkańcom ważeckich podziemi, czyli niedźwiedziom jaskiniowym. Spotkanie z naturalnych rozmiarów makietą niedźwiedzia jaskiniowego będzie ciekawym doświadczeniem zarówno dla małych, jak i dużych turystów. Jedynym minusem jaskini jest brak zaplecza gastronomicznego w pobliżu areału wejściowego.

W niewielki budynku administracyjnym znajdują się kasy biletowe, sklepik z pamiątkami, miejsce do odpoczynku i węzeł sanitarny. Przed otworem wejściowym znaleźć można pojedyncze tablice edukacyjne, na których znajdują się ciekawostki związane z Važecką jaskinią. W pobliżu jaskini nie znajdziemy żadnej restauracji ani innego punktu gastronomicznego.

Bibliografia

• D. Kollár, Jaskyne. Prirodne Krásy Slovenska, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, , 978-80-8136-000-8
• P. Bella, Slovensko. Sprístupnené jaskyne, Liptovský Mikuláš, GRAFON, 80-89130-08-9