Położona wśród górskich zboczy Liptowska osada Vlkolínec była przez wiele lat odizolowana od reszty świata, co przyczyniło się do zachowania jej unikatowości i jednorodności. Osadę uznaje się za jedną z najpiękniejszych na Słowacji. Badania przeprowadzone przez Międzynarodową Radę Zabytków i Zespołów Zabytków dowiodły, że jest najlepiej zachowaną osadą tego typu w obrębie Łuku Karpackiego. W 1993 roku osadę wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Położenie
Vlkolínec położony jest w zachodniej części Liptova (Liptowa). Osada leży w obrębie Trlenskej doliny, na wysokości 718 m n.p.m. i ze wszystkich stron otoczona jest stromymi stokami Veľkej Fatry (Wielkiej Fatry). Od północnej strony nad wsią góruje masyw Sidorovo (1099 m n.p.m.), z którego roztacza się widok na obszar Národného parku Veľká Fatra (Parku Narodowego Wielkiej Fatry) oraz szczyty Nizkych Tatr. Pomimo tego, że osada położona jest kilka kilometrów na południe od miasta Ružomberok, to formalnie podlega jego władzom.
Dojazd/Dojście
Do Vlkolinca nie dociera żadna komunikacja miejska. Natomiast istnieją trzy inne możliwości dotarcia do zabytkowej osady:
Samochodem:
Do osady można dostać się krętą, wąską i miejscami stromą asfaltową drogą, prowadzącą prosto na niewielki parking przy osadzie Vlkolínec. Czterokilometrowa droga dojazdowa bierze swój początek w miejscowości Biely Potok. Skręt znajduje się przy drodze 59/E77 (łączącej miasta Ružomberok i Bańską Bystrzycę). Droga jest dobrze oznakowana za pomocą drogowskazów i znaków informacyjnych.
Na piechotę/pieszo
Z centrum Ružomberoka możemy dojść na trzy sposoby: zielony szlakiem (przez Staré lazy, 2h 25 min), niebieskim i żółtym szlakiem (przez rozdroże Vlkolínske lúky, 2h 30 min) lub czerwony i żółtym szlakiem (przez szczyt Sidorovo, 3h). Przejście z Hrabovskej doliny możemy skrócić o przejazd kolejką, a następnie przejść niebieskim i żółtym szlakiem do Vlkolínca (40 min). Natomiast z dzielnic Biely Potok (ok. 1h) oraz Hrabovo – hotel Primus (ok. 2 h) dotrzemy żółtym szlakiem.
Przez Vlkolínec przebiega Náučný chodník (ścieżka dydaktyczna) Vlkolínec, łącząca Ružomberok z Vlkolíncem, doliną Trlenskeho Potoku oraz Dogerské skaly.
Rowerem
Przez wieś przebiegają trzy trasy rowerowe:
- Żółta trasa (nr 8419, odnoga trasy 033) – trasa przez Trlenską dolinę pokrywa się z drogą dojazdową do osady i prowadzi głównie przez nawierzchnie asfaltowe.
- Zielona trasa (nr 5422) – trasa przez Krkavą skale pokrywa się z zielonym szlakiem pieszym. Jest to wariant wymagający, nie nadający się dla rowerów szosowych. Zielona trasa jest częścią trasy Ružomberok – Smrekovica i przebiega drogami asfaltowymi oraz utwardzonymi.
- Niebieska trasa/ żółta trasa (nr 2418 i 8419) – biegnie przez Vlkolínske lúky, wzdłuż Hrabovskego potoka. Najbardziej wymagający wariant, nie nadający się dla rowerów szosowych.
Zwiedzanie
Przy parkingu znajduje się kasa, w której pobierana jest opłata za możliwość wejścia na teren osady. Środki przeznaczane są na konserwację przestrzeni i utrzymanie muzeum.
Najważniejsze zabytki
Wieś przez wiele lat rozwijała się w izolacji, co pozwoliło zachować jej oryginalny charakter. Górską, dwurzędową osadę tworzy 45, pochodzących z XVIII wieku, drewnianych chat z podłużnymi podwórzami. Domostwa położone są przy głównej ulicy, a zabudowania gospodarcze schowane są na tyłach zagrody. Zewnętrzna elewacja budynków wciąż pokrywana jest farbą wapienną w pastelowych kolorach.
Osią centralną osady jest przepływający przez jej środek potok. W jego sąsiedztwie stoją dwa charakterystyczne obiekty — dwupiętrowa zrębowa dzwonnica z 1770 r. oraz XIX-wieczna studnia. Tutaj wieś dzieli się na dwie ulice. Jedna z nich kieruje się ku zboczu góry Sidorovo, natomiast druga prowadzi do barokowo-klasycystycznego, rzymskokatolickiego Kostola Navštívenia Panny Márie (kościoła Zjawienia Panny Marii) z 1875 r. Kościół to jedyna murowana, niewspółczesna budowla we wsi.
W XIX-wiecznym Roľníckym dome (Domie rolnika), znajduje się ekspozycja poświęcona życiu mieszkańców wsi na przełomie XIX i XX wieku. W jedynej udostępnionej dla zwiedzających chacie zobaczyć można pierwotny podział budynku (główna izba, komora i sień) oraz wyposażenie jego wnętrza.
Nasza opinia
- Należy pamiętać, że Vlkolínec to nie skansen, a wieś jest na stałe zamieszkana. Większość chat można oglądać tylko z zewnątrz. Należy przy tym zachować prywatność ich właścicieli i nie wchodzić na tereny posesji. Przypomną nam o tym tabliczki informacyjne. Obecnie wiele chat pełni funkcje letniskowe, a ich właściciele oferują noclegi dla turystów.
- Ponadto, w Vlkolíncu znajduje się galeria, informację turystyczna, punkty gastronomiczne i plac zabaw. W okresie letnim odbywają się tu imprezy folklorystyczne, wystawy artystyczne oraz galerie na świeżym powietrzu.
- Należy pamiętać, że na terenie wsi obowiązuje całkowity zakaz palenia!
Bibliografia
- http://www.vlkolinec.sk/
- V. Dvořáková, Ľudová architektura, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2008, Kultúrne Krásy Slovenska, 978-80-89226-25-2
Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w zimie 2019 i wrześniu 2023 roku.
Miejsce niewątpliwie warte odwiedzenia 🙂