W obrębie Veľkej Studenej doliny leży jedno z 12 tatrzańskich schronisk – Zbojnícka chata, której poświęcimy poniższy artykuł. Powędrujcie razem z nami, niczym tatrzańscy nosiče, wzdłuż Veľkého Studeného potoka w głąb Veľkej Studenej doliny. Może przy odrobinie szczęścia udam nam się zobaczyć kozi kierdel?
Hrebienok – rázcestie Nad Rainerovou chatou – Zbojnícka chata
| Punkt początkowy | Punkt końcowy | Długość trasy |
| Hrebienok | Zbojnícka chata | 5.8 km |
Etap I: Starý Smokovec – Hrebienok – rázcestie Nad Rainerovou chatou
| Czas przejścia | Długość szlaku |
| 20 min (+ wjazd kolejką) | 1.2 km* |
Pierwszym etapem naszej wyprawy będzie wjazd nadzemnou lanovkou ze Starého Smokovca na Hrebienok, a następnie przejście czerwonym szlakiem (Tatranską magistralą) do rázcestie Nad Rainerovou chatou. Na Hrebienok możemy dostać się również prowadzącym wzdłuż kolejki zielonym szlakiem (ok. 40 min). Alternatywą dojścia do rázcestie może być przejście prowadzącym z Tatranskej Lesnej żółtym szlakiem nad Vodopády (1h 40 min), a następnie niebieskim prowadzącym z Tatranskej Lomnicy (2h).
Więcej informacji o tym odcinku Tatranskej Magistrali, Hrebienoku i Pozemnej lanovej dráhe znajdziecie w naszym wcześniejszym artykule – Vodopády Studeného potoka.
ETAP II: Rázcestie Nad Rainerovou chatou –Veverkov ľadopád –Veľký Studený potok
| Czas przejścia | Długość szlaku |
| 1:50 h | 3.4 km |
Z rázcestie wyruszamy niebieskim szlakiem w kierunku Zbojníckej chaty. Przez pierwszy kilometr szlak biegnie lasem iglastym, który w pobliżu Veverkového ľadopádu (w miesiącach letnich vodopád) przechodzi w pasmo kosodrzewiny. Na tym odcinku szlak przebiega dość łagodnie i prowadzi głównie wyłożoną kamieniami ścieżką.
Po około godzinie marszu docieramy do pierwszego mostku przerzuconego nad płynącym dnem doliny Veľkým Studeným potokem (Staroleśnianskim Potokiem). Natomiast po kolejnych 20 minutach podejścia dochodzimy do skalnej ściany, na której znajdują się niewielkie zakosy. Tuż za nimi szlak delikatnie się wypłaszcza i biegnie wzdłuż kilku niewielkich strumieni oraz źródeł.
Na wysokości około 1720 m n.p.m. czekają na nas pierwsze łańcuchy na tej trasie. Mijają już prawie 2 godziny odkąd wyruszyliśmy z rázcestie, a my docieramy do drugiego mostu przerzuconego nad potokiem. Czas na krótką przerwę.
ETAP II: Veľký Studený potok (1755 m n.p.m.) –Vareškové pleso – Zbojnícka chata
| Czas przejścia | Długość szlaku |
| 45 min | 1.2 km |
Przed nami kolejna dość stromo nachylona ściana, po której pnie się trasa naszej wyprawy. Po 20-minutowej wspinaczce i pokonaniu 100 metrów przewyższenia dochodzimy nad Vareškové pleso (1834 m n.p.m.).
Znad brzegów jeziora roztacza się widok na szczyty Prostredneho hrebeňa (Zimnowodzka Grań) oraz północne ściany Slavkovskej Kopy i Východnej Slavkovskej vežy (Skrajna Nowoleśna Turnia). W tym miejscu należy zachować czujność, ponieważ na stokach – znajdujących się powyżej jeziora, można spotkać pasące się tatranské kamzíky (tatrzańskie kozice).
Kamzík vrchovský tatranský (Kozica tatrzańska)
Kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica) jest to podgatunek kozicy północnej, który występuje tylko w Vysokých, Západnych, Belianskych oraz Nízkych Tatrách. Tym samym stanowi najdalej na północ wysuniętą populację kozic. Według przeprowadzanych w ostatnich latach akcji liczenia kozic, populacja kozicy tatrzańskiej z roku na rok wzrasta. Pod koniec 2022 roku teren transgranicznego Tatrzańskiego Parku Narodowego zamieszkiwało ponad 1220 osobników, z czego znaczna większość (858 kozic) po słowackiej stronie Tatr. Ochronę tego gatunku zapoczątkowało utworzenie po obu stronach łańcucha tatrzańskiego parków narodowych: polskiego TPN-u (1955) oraz słowackiego TANAP-u (1949). Symbolem obu tych parków narodowych jest właśnie kozica. Kozice tworzą stada, czyli kierdele, liczące średnio od 2 do 15 osobników. Najczęściej można spotkać je w obrębie pasma kosodrzewiny, hal lub turni znajdujących się na wysokości od 1700 do 2200 m n.p.m. W lecie są to zazwyczaj północne stoki, z kolei w zimie zbocza o południowej wystawie.
Na wysokości 1880–1900 m n.p.m. znajdują się drugie i zarazem ostatnie łańcuchy. W przeciwieństwie do pierwszych łańcuchów, te poprowadzono po spękanej i nachylonej skale.
Po ich przejściu szlak ponownie biegnie kamienną ścieżką, wzdłuż Dlhégo plesa (1886 m n.p.m.), które zaliczane jest do grona 27 ples Veľkej Studenej doliny. Do kotliny Dlhégo plesa, w której zlokalizowane jest jezioro, opadają północne stoki Skrinicového hrebeňa (Nowoleśna Grań) oraz liczne stożki piargowe. Od tego momentu będzie towarzyszył nam widok na położone na skalnej skarpie schronisko. Na szczęście przed nami jeszcze tylko 10-15 minut podejścia. W końcu docieramy do Zbojníckej chaty.
Zbojnícka chata (1960 m n.p.m.)
Veľká studená dolina przez kilka wieków była przeszukiwana przez poszukiwaczy skarbów i złota. Od połowy XIX wieku rosło zainteresowanie doliną, co w konsekwencji doprowadziło do rozwoju turystyki w tej części Tatr. Dlatego już w 1893 roku Węgierskie Stowarzyszenie Karpackie zainicjowało powstanie pierwszego chodnika biegnącego przez dolinę. W 1907 roku wybudowano tu niewielki domek myśliwski, który trzy lata później przekształcono w schronisko wysokogórskie. Po I wojnie światowej opiekę nad schroniskiem przejęli członkowie Klubu československých turistov (Czechosłowacki Klub Turystyczny), którzy stopniowo rozbudowywali budynek. Początkowo schronisko było otwarte tylko w lecie, jednak powstanie w latach 20. XX wieku stowarzyszenia alpinistycznego James przyczyniło się do prowadzenia chaty w miesiącach zimowych.
Obecny wygląd chata otrzymała dopiero w 1983 roku. Za projekt schroniska była odpowiedzialna firma Stavprojekt z Liberca, a głównym architektami inżynierowie Novotný i Franc. Chata została po przebudowie została oddana do użytku w 1986 roku. Niestety, w nocy z 14 na 15 czerwca 1998 roku wybuchł pożar, który zniszczył schronisko. Wkrótce powstał prowizoryczny bufet i miejsce obsługi turystów. Odbudowa chaty trwała do października 2001 roku. Chata swoją nazwę zawdzięcza leżącym w pobliżu Zbojníckym plesom. Schronisko z trzech stron otoczone jest przez masyw Slavovského štitu i Vareškový hrebeň (Sławskowską grań) – od północy, stanowiące główną grań Tatr szczyty: Východná Vysoká, Svišťový štít, Hranatá veža, Javorový štít – od zachodu oraz Prostredný hrebeň od północy.
Obecnie chata otwarta jest przez cały rok i zapewnia zakwaterowanie dla 16 osób w pokoju wieloosobowym. W chacie znajduje się niewielka restauracja serwująca potrawy kuchni słowackiej – vyprážaný syr, gulášová czy cesnaková polievka. Wszystkie serwowane w restauracji potrawy powstają z produktów dostarczanych do chaty przez nosičov. Ponadto na zewnątrz budynku znajduje się taras z drewnianymi ławkami i stołami oraz toaleta.
Nosiče (tatrzańscy tragarze)
Nosiča, czyli wysokogórskiego tragarza, można spotkać tylko po słowackiej stronie Tatr. Zadaniem tragarzy jest dostarczanie ładunków do wysokogórskich schronisk (Chata pod Rysmi, Téryho chata, Zamkovského chata), które są niedostępne dla pojazdów kołowych. Do chat niosą zazwyczaj napoje, różnego rodzaju artykuły spożywcze, środki higieniczne itp., natomiast wracając zabierają ze sobą pozostawione przez turystów śmieci. Zazwyczaj ładunek niesiony przez nosiča waży około 60–80 kg. Rekordzistą jest Laco Kulanga, który podczas jednego podejścia zaniósł do chaty Zamkovského ładunek ważący 207 kg! Turyści przybywający w Tatry mogą poczuć się prawie jak prawdziwi tragarze i zanieść przygotowane w specjalnej wiacie zaopatrzenie (ładunki są znacznie lżejsze i ważą około 5–10 kg) do Chaty pod Rysmi, w zamian za darmową herbatę.
Od 1985 roku w Tatrach orgaznizowane są zawody tragarzy Šerpa Rallye. Zawodnicy, niosąc 60 kilogramowy ładunek (kobiety – 20 kg), muszą w jak najkrótszym czasie pokonać przewyższenie sięgające ponad 800 metrów. Trasa tego nietypowego wyścigu zaczyna się przy Chacie Popradské pleso, a kończy na wysokości 2250 m n.p.m., czyli w Chacie pod Rysmi.
Dokąd dalej?
Z chaty możemy kontynuować naszą wędrówkę: niebieskim szlakiem – na Prielom (Rohatka) lub wrócić w okolice Rainerovej chaty, Hrebienoka, a nawet kontynuować zejście do Tatranskej Lomnicy. Po przejściu przez Prielom możemy udać się niebieskim szlakiem – biegnącym dnem Bielovodskej doliny do Lysej Poľany (dł. 16 km, czas: 6h), lub wybrać zielony szlak prowadzący przez Poľský hrebeň do Sliezského domu (dł. 6 km, czas: 3h 40 min).
100 metrów od chaty znajduje się zakończenie biegnącego od Téryho chaty przez Priečne sedlo (Czerwona Ławka), jednokierunkowego żółtego szlaku. Będąc w chacie, warto zrobić sobie krótki spacer niebieskim szlakiem w kierunku leżących u podnóża Svištoveho štitu (2383 m n.p.m.) Zbojnickych ples lub położonego na wysokości 1986 m n.p.m. Starolesniasnského plesa (Wyżnego Harnaskiego Stawu).
Nasza opinia
Naszą wyprawę rozpoczęliśmy od wjazdu kolejką o godzinie 7:45. Co prawda, planowaliśmy być 15 minut wcześniej i wjechać na Hrebienok pierwszym kursem, ale przez dłuższą chwilę musieliśmy szukać miejsca do zaparkowania. Alternatywą może być wejście zielonym szlakiem prowadzącym wzdłuż torów kolejki.
Ze względu na dość męczące podejście, przewyższenie terenu sięgające ponad 600 metrów oraz obecność łańcuchów trasę polecamy osobom z dobrą kondycją oraz górskim obyciem. Podczas podejścia dwukrotnie natkniemy się na łańcuchy – najpierw na wysokości 1700 m n.p.m., na drugie 200 metrów wyżej. Pierwsze przymocowane są do skalnej ściany i pełnią funkcję ruchomej poręczy. Drugie zaś przebiegają po skalnym podłożu. Ponadto na szlaku nie znajdziemy zbyt wielu miejsc do odpoczynku (wyznaczone miejsca z ławkami) czy schronienia (wiaty). Warto zabrać ze sobą lekki prowiant, ponieważ jedynym miejscem, gdzie będziemy mogli zjeść ciepły posiłek, jest Zbojnicka chata.
Odcinek łączący rázcestie i Zbojnicką chate jest otwarty również w zimie. Udając do położonego powyżej 1900 m n.p.m. schroniska należy zaopatrzyć się w kije, raki, czekan oraz odpowiednią ilość jedzenia i płynów. Pamiętajmy, że oprócz posiadania odpowiedniego sprzętu, powinniśmy przez wyjściem w góry zaznajomić się z zasadami jego używania. Szlak prowadzi przez teren zagrożony lawinami, o czym informuje nas specjalna tablica – znajdująca się na początku szlaku.
Bibliografia
- Lacika J., Tatry – przewodnik turystyczny, wyd. 1, Bratysława, Dajama, 1999
- Lacika J., Vysoké Tatry, wyd.3, Bratysława, Dajama, 2020
- Kucharík J., Tatry – turistický sprievodca, Dajama, 2019
- Strona Zbojnickej chaty
- Strona Vysoké Tatry
- Strona Tatrzańskiego Parku Narodowego
Jak zwykle, profesjonalne podejście…